علل و نظریه های پیدایش سکونتگاه های غیررسمی و رویکردهای مداخله در اسکان های غیر رسمی

مكانيسم ايجاد فضاهاي مساله‏دار شهري (اجتماعات غيررسمي) در قالب يك رابطه علت ومعلولي با بسياري از جريانات و تصميمات اتخاذشده در سطح جامعه ارتباط برقرار مي‎كند، به عبارت دقيق‎تر ظهور فضاهاي غيررسمي در ساختار شهري حكايت از ناسالم ‎بودن ساختار اقتصادي داشته و نوعي دوگانگي را در عرصه زندگي شهري نشان مي‎دهد (رفيعيان، 1390:285) وضعيت اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي شهر، منعکس کننده توسعه آن است. شکل‌هاي متراکم پيشرفت اقتصادي و اجتماعي موجب پنهان ماندن دوگانگي و ناهمگوني متداول بين ثروتمند و فقير، يا برتري و عدم برتري در شهر مي‌شود. 

ناهمگوني‌هاي گسترده اجتماعي و اقتصادي بين ساکنان شهر، اغلب نتيجه عقب ماندگي يک کشور در عرصه رقابت اقتصادي در جهان مي‌باشد. اما گذشته از اين، پي‌آمد برنامه‌ريزي داخلي کوتاه مدت نيز مي‌باشد. اين امر منجر به ازدياد اسکان‌هاي غيررسمي در شهرها، حتي در کشورهاي با پتانسيل نسبتاً مطلوب اقتصادي مي‌شود. اقتصاد کلان به حاشيه رانده شده، حکومت فقير با سهم نابرابر سود همکاري اجتماعي، سازمان فضايي فاسد و فقير پديده هاي اجتماعي از سطح کلان تا خرد دلايلي براي رويش سريع سکونتگاه‌هاي غيررسمي در نواحي شهري کشورهاي در حال توسعه هستند (Nawagamuwa, et al, 2009:5).

 پژوهشي که توسط دکتر اسفنديار زبردست صورت گرفته است نشان مي‌دهد که سياست‌هاي عمومي شامل؛ نظام برنامه ريزي شهري، نظام زمين شهري و سياست‌هاي مسکن، علت‌هاي اصلي تشکيل و گسترش سکونتگاه‌هاي غير رسمي (خودرو) در حاشيه مادر شهر تهران هستند (Zebardast, 2010:15) به هر حال در يک تحليل کلي، در علت شكل‎گيري اين سكونتگاه‌ها مي‎توان به علل مختلفي اشاره كرد 
 

فهرست مطالب
مقدمه    9
2-1- نظریه های پیدایش سكونتگاه‌هاي غيررسمي    10
2-1-1- دیدگاه لیبرال    12
2-1-2- دیدگاه بنیادگرایی    12
2-1-3- جامعه گرایی    13
2-1-4- دیدگاه بوم شناسی    13
2-2- گرايش های شهرنشيني و سكونتگاه‌هاي غيررسمي    14
2-2-1- گرايشهای جهاني    14
2-2-2- گرايش های شهرنشيني و سكونتگاه‌هاي غيررسمي در ايران    24
2-3- ويژگي‌هاي اسکان‌هاي غيررسمي    26
2-4- علل پيدايش سكونتگاه‌هاي غيررسمي    28
2-4-1- عوامل ساختاري جامعه:    29
2-4-2- علل سازماني:    30
2-4-3- فقدان سيستم‎هاي حمايتي و مشاركتي:    30
2-4-4- فعاليت‎هاي باندهاي (مافيايي) نامشروع زمين    30
2-5- رويکردها و رهيافت‌هاي مداخله در اسکان هاي غيررسمي    31
2-5-1- رويکردهاي مداخله در اسکان‌هاي غيررسمي در قالب ديدگاه‌هاي مختلف    32
2-5-2- بررسي تاريخي رويکردهاي مداخله در اسکان‌هاي غيررسمي    46
2-5-2-1- مقطع اول (دهه 1960)    46
2-5-2-2- مقطع دوم (دهه 1970)    48
2-5-2-3- مقطع سوم (دهه 1980)    51
2-6- فرآيند توانمندسازي    55
2-7- ساختار و ابعاد توانمندسازي    56
2-8- اهمیت مشارکت در برنامهریزی شهری در راستای توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي    60
2-8-1- مشارکت توسعه‌ای    61
2-8-2- الگوی مشارکت ساکنین سکونتگاه‌های غیر رسمی    62
2-9- نتيجه گيري و ارائه رويکرد نظري تحقيق    65

منابع وماخذ    
 

فهرست نمودار
نمودار شماره 2-1 : چارچوب نظري ساماندهي سكونتگاههاي غيررسمي(صرافي، 1381:4).    11
نمودار شماره 2-2: نماي کلي طرح هاي خانه سازي دولتي، اراضي و خدمات، ارتقاء کيفيت سکونتگاه وطرح توسعه افزايشي به لحاظ نوع کارکرد (مأخذ: زماني، 1379:111).    36
نمودار شماره 2-3: هزينه‌هاي دولتي و ميزان سود در هريک از رويکردهاي برخورد با سكونتگاه‌هاي غيررسمي از دهه 1990- 1950    38
نمودار شماره 2-4 : ساختار فرايند توانمند سازي    39
نمودار شماره 2-5: ابعاد توانمندسازي    40
نمودار شماره 2-6: تأثیر تفویض اختیارات بر توانمندسازی    40
نمودار شماره 2-7: تأثیر رضایت مبتنی بر عملکرد بر توانمندسازی    41
 نمودار شماره 2-8: تأثیر غنی سازی کارکرد اجتماعی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-9: تأثیر مدیریت مشارکتی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-10:تأثیر تیم سازی (گروه سازی) بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-11: تأثیر مشارکت بر توانمندسازی    42
نمودار شماره 2-12: الگوي کلي راهبرد توانمند سازي    42