بررسی تحولات شکلی و ماهوی قانون مجازات اسلامی جدید

 در این پژوهش ما تحولات و رویکردهای نوین قانون مجازات اسلامی را بررسی نموده‏ایم. این پژوهش درچهار فصل تدوین شده است. ابتدا کلیات تحقیق بيان شده است.

    احکام قانون مجازات اسلامی به دلیل ضرورت انطباق با نیازهای زمان از یک‏سو و دور نشدن از مبانی فقهی از سوی دیگر، همواره از مباحث چالش برانگیز بوده است.در همین راستا قانون مجازات اسلامی پس از مدت‏ها مورد بازنگری قانونگذار قرار گرفت و آسيب‌شناسي قوانين موجود در هم‏ جهتی با مباني فقهي با توجه به مباحث نظري و رويكرد اجرايي، به منظور شناخت ابهام‌ها، خلأها و نقايص مورد توجه واقع شد.

نظر به این‏که همواره بنیان مورد پذیرش قانونگذار در نظام حقوقی ایران مبانی فقهی بوده است بنابراین  هدف این پژوهش بررسی فقهی و حقوقی تغییرات اعمال شده  در قانون مجازات اسلامی می‏باشد.  در این پژوهش ضمن بررسی فقهی و حقوقی تأسیسات عرفی و موضوعات شرعی قانون جدید و مقایسه آن‏ها با قانون سابق به این سؤال که آیا قانون مجازات جدید زمینه بهتر اجرایی شدن فقه جزایی را فراهم آورده است؟ پاسخ داده خواهد شد.  همچنین ایرادات و آسیب‏های قانون جدید در راستای شناخت و تحلیل این آسیب‏ها  بررسی خواهد شد.

فهرست مطالب
چيده    1
مقدمه    2
کلیات تحقیق    6
1- بیان مسأله    6
2- پیشینه تحقیق    9
3- پرسش‏هاي تحقیق    10
4- اهداف تحقیق    11
5- فرضیه‏های تحقیق    11

1-1مفهوم مجازات    15
3.جلو گیری وپیشگیری از ارتکاب جرم    16
1-1-2 آسيب‏های قانون مجازات جدید    17
1-2 انواع مجازات    26
1-2-1 مجازات‏های اصلی    26
1-2-1-1 حدود    29
1-2-1-2 قصاص    29
1-2-1-3 دیات    29
1-2-1-4 تعزیرات    30
1-2-1-5 مجازات اشخاص حقوقی    31
1-2-2 مجازات‏های تکمیلی و تبعی    34
1-2-2-1 مجازات‏های تکمیلی    34
1-2-2-2 مجازات‏های تبعی    37
1-2-2-2-1 مجازات‏های تبعی در قانون جدید    38
1-2-3 درجه بندی مجازات‏ها    39
1-2-4 نظامند شدن تخفیف مجازات‏ها    43
1- 3 تاریخچه قانون مجازات    46
1-4 اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‏ها در قانون جدید    50

2- تغييرات انجام شده در تأسيسات عرفي قانون مجازات    54
2-1تعویق صدور حکم    54
2-1-1 شرایط تعویق صدور حکم    56
2-1-1-1 تعويق در مجازات تعزیری    56
2-1-1-2مجازات‏های درجه شش تا هشت    57
2-1-1-3 وجود جهات تخفیف    57
2-1-1-4پیش‏بینی اصلاح مرتکب    58
2-1-1-5 فقدان سابقه کیفری شرط تعويق صدور حكم    58
2-2 مجازات‏های جایگزین حبس    61
2-2-1 آزادی مشروط    63
2-2-2تعلیق اجرای مجازات    68
2-2-3 نظام نیمه‏آزادی    69
2-2-3-1 شرایط لازم جهت اجرای نظام نیمه آزادی    70
2-2-4 مجازات‏های جایگزین حبس در قانون جدید    71
2-2-4-1 ویژگیهای جایگزین‏های حبس    72
2-2-4-1-1 مشارکتی و اجتماعی بودن    72
2-2-4-1-2 توافقی بودن    73
2-2-4-1-3  قابل بازگشت بودن    73
2-2-4-1-4 قابل تعلیق،تبدیل،تخفیف    74
2-2-4-3 محدوده اعمال جایگزینهای حبس    75
2-2-4-3-1 موارد اجباری اعمال جایگزین‌های حبس    75
2-2-4-3-2 موارد اختیاری اعمال جایگزین‌ حبس    76
2-2-4-3-3 موارد غیر قابل اعمال جایگزین‌های حبس    77
2-2-4-4 انواع مجازاتهای جایگزین حبس    77
2-2-4-4 -1 حبس خانگی(حبس الکترونیکی)    77
2-2-4-4 -2خدمات عمومی رایگان(خدمات عامالمنفعه)    78
2-2-4-4 -3 دوره مراقبت    79
2-2-4-4 -4 جزای نقدی روزانه    80
2-2-4-4 -5 محرومیت ازحقوق اجتماعی    81
2-2-4-4 -6جزای نقدی    82
2-2-5تحلیل فقهی مجازات‏های جایگزین حبس    83
2-2-5-1: ادّله قائلین به انحصار و نقد آن‏ها    84
2-2-5-1 -1کثرت استعمال    84
2-2-5-2 استصحاب و اجرای اصل    86
1 - اطلاقات باب تعزیر: کلمات فقها    88
2-اطلاقات باب امر به معروف    90
2-2-5-2 اهداف مجازاتهای تعزیری    91
2-3 مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال    94
2-3-2 شرايط عدم محكوميت به حد وقصاص در نوجوانان بالغ كمتر از هيجده سال    96
2-3-2-2 وجود شبهه در رشد و کمال عقلی مرتکب    97
2-3-3 بررسی اعدام اطفال بالغ زیر 18 سال درقانون مجازات جدید.    98
2-3-3 مزایای تحولات جدید در مورد اطفال درقانون مجازات اسلامی    99
2-4 بررسی عوامل سقوط مجازات‏ها در قانون جدید    101
2-4-1 مرور زمان    102
2-4-1-1 پذيرش مرور زمان در جرايم تعزيري    106
2-4-1-2 مرور زمان در حدود، قصاص و ديه وجود ندارد    107
2-4-2 توبه مجرم    107
2-4-2-1 توبه در قانون مجازات جدید    109
2-4-2-3 توبه در فرض تکرار جرم    112
2-4-3-2 شبهه در شرایط جرم    116
2-4-3-3 شبهه در شرایط مسئولیت کیفری    116
2-4-3-4 اعمال قاعده درأ در حدود    117
2-5 حدود مسئوليت كيفري در قانون مجازات اسلامي جديد    120
2-5-1 شروع به جرم    120
2-5-3 تعدد جرم    124
2-5-3-2 ابتکار قانونگذار درباره جرایم تعزیری ماده ۱۳۴    128
2-5-4 تکرار جرم در قانون جدید    134
2-5-5 شرایط و موانع مسئولیت کیفری    136
2-5-5-1 اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری    138
2-5-5-2 موانع مسئولیت کیفری    139
2-5-5-1-1 صغر سن (عدم بلوغ)    139
2-5-5-1-2 جنون    140
2-5-5-1-3 اکراه (اجبار)    142
2-5-5-1-4 اضطرار    143
2-5-5-1-5 خواب و بیهوشی    143
2-5-5-1-6 مستی    144
2-5-5-1-7 جهل به حکم    145
2-5-5-1-8  دفاع مشروع    146
2-5-6 ادله اثبات دعوی در قانون جدید    147
2-5-6-1اقرار    148
2-5-6-2 شهادت    149
2-5-6-3 قسامه    150
2-5-6-4 سوگند    152
2-5-6-5 علم قاضی ونظام ادله مورد پذیرش در قانون جدید    153

3- بررسی تغییرات انجام شده در مباحث شرعی قانون مجازات جدید    155
3-1حدود    158
3-1-1 زنا و جرم سنگسار در قانون جدید    160
3-1-1-1 زنا    160
3-1-1-2 حد زنا یا مجازات زنا    161
3-1-1-2-1 مجازات اعدام    161
3-1-1-2-3 مجازات شلاق    163
3-1-1-3 فن دفاع در پرونده های زنا برای نجات متهم و مجرمین از اعدام و سنگسار    165
3-1-1-3-1 انکار پس از اقرار    165
3-1-1-3-2 اعلام عدم داشتن علم به حرمت شرعی    165
3-1-1-3-4 اقرار در دادگاه و نزد قاضی    166
3-1-1-3-5 ادعای زوجیت و وطی به شبهه    166
3-1-1-3-6 خروج از احصان    167
3-1-2سب‏النبی    168
3-1-2-1 موارد عدم اجرای حکم سب‏النبی    170
3-1-3 بغی و افسادفی‏الارض در قانون مجازات جدید    171
3-1-3-1 افسادفی‏الارض    174
3-1-3-1-1 تعریف افسادفی‏الارض در فقه    174
3-1-3-1-2 محاربه در قانون جدید    175
3-1-3-1-3 نکاتی چند در خصوص افساد فی‏الارض در قانون جدید    176
3-2 قصاص    179
3-2-1 قواعد قتل و قصاص در قانون جديد مجازات اسلامي    179
3-2-1-1 قصد فعل به همراه قصد نتيجه    181
3-2-1-2 قصد فعل بدون قصد كشتن    182
3-2-1-3 اهميت آگاهي از شرايط نامتعارف قرباني    183
3-2-2 قصاص مسلمانان و کفار در قانون سابق و قانون جدید    184
3-2-2-1 قصاص مسلمانان و کفار در قانون جدید    184
3-2-3 عدم قصاص به سبب سقط جنین    188
3-2-4-1 احصای موارد تشخیص مهدورالدم در قانون جدید    191
3-2-5 شناسایی ترک فعل به عنوان عنصر مادی قتل    191
3-3 دیات    194
3-3-1 ماهیت دیه    196
3-3-1-1 مجازات بودن دیه    196
3-3-1-2 دیه راه جبران خسارت    197
3-3-1-3 دیه تلفیقی از مجازات و خسارت    198
3-3-1-4 نتایج مجازات یا خسارت بودن دیه    199
3-3-2 دیه غیر مقدر (ارش)    200
3-3-3 مسئول پرداخت دیه    201
3-3-4 موجبات ضمان در دیات    204
3-3-5 مقادیر دیه    207
3-3-5-1 بررسي ديه زن و مرد طبق قانون جديد مجازات اسلامي    209
3-3-5-1-1حکم ديه در اسلام با توجه به تفاوت بين زن و مرد    210
3-3-5-1-3پرداخت خسارت بدون لحاظ جنسیت    212
3-3-5-2 تغلیظ دیه    212

4- نتیجه‏گیری و پيشنهادها    215
4-1 نتيجه‏گيري    215
4-2    پيشنهادها    233
منابع و مآخذ    234