مبانی نظری تعاریف و راهبردهای سبک های مقابله

توضیحات فایل:

خلاصه ای از کار:

مقابله

در اساسنامه سازمان جهانی بهداشت، سلامت انسان به معنای رفاه كامل جسمی، روانی و اجتماعی است. بر این اساس، یكی از سه ركن مهم سلامت انسان‌ها، سلامت روان می‌باشد كه در تعامل با سلامت جسمی و اجتماعی باعث سلامت كلی می‌گردد. عوامل مهمی سلامت روان انسان را به مخاطره می‌اندازد، مواجه شدن او با وقایع ناخوشایندی كه به طور روزمره با آن­ها سروكار دارد؛ وقایعی نظیر مرگ نزدیكان، بیماری، حوادث و سوانح، مشكلات اقتصادی، بی­عدالتی­های اجتماعی، انجام خطاهای روزمره، مشكلات محیط کار، هر یک از این وقایع انسان را تحت فشار روانی قرار می‌دهد. فشار روانی از طریق سازوکارهای روانی عصبی بر جسم و روان انسان اثر می­گذارد و در دراز­مدت می­تواند به ایجاد و تشدید اختلالات جسمی یا روانشناختی بینجامد. درصورتی که افراد زیادی از جامعه تحت تأثیر آثار ناشی از فشار روانی باشند، به طبع آن، این وضعیت باعث آثار سوء اجتماعی نیز خواهد شد. افراد در موقعیت‌های فشارآور از شیوه­های مقابله­ای متفاوتی استفاده می­کنند. کارآمد بودن یا ناکارآمد بودن این شیوه‌های مقابله، نقش اساسی در بهزیستی جسمی، روانی و اجتماعی افراد دارد. از آنجایی که فشار روانی همراه با هیجانات نامطلوب و ناسازگاری می‌باشد، لذا لازمه کارآمد بودن شیوه­های مقابله­ای این است که هیجانات به شیوه­ای ابراز گردد که نه تنها فشار روانی را به حداقل برساند، بلکه برای حفظ و ارتقای سلامت روان نیز بهترین کارآیی را داشته باشد (سلیمان نژاد، همدمی و سوری، 1391).

..................

تاریخچه و تعاریف مقابله

در دهه گذشته، سازه­ای به نام "مقابله" در متون روان‌شناسی توجه زیادی را به خود جلب کرده است (دیویس، 2007). پژوهش‌‌های ‌زیست شناختی و روان‌شناختی در زمینه روش‌‌های ‌سازگاری با محیط قدمتی دیرینه دارد. مفهوم مقابله برای مدت طولانی است که در روان‌شناسی مطرح می‌باشد و شروع آن به صورت رسمی به دهه‌های شصت میلادی بر می‌گردد. به طور کلی، قبل از رواج اصطلاح مقابله مفاهیمی همچون سازگاری، ساز و کارهای سازگار شدن و تعامل‌یابی به گونه‌‌‌ای گسترده به کار می‌رفت.

............

انواع راهبرد‌های ‌مقابله و عوامل موثر بر آن

روش‌های ‌متفاوتی برای مقابله با شرایط و وقایع استرس‌زا وجود دارد، برخی از پژوهشگران طبقه‌‌بندی‌‌‌‌‌هایی را در این زمینه ارائه داده‌اند که در اینجا به بعضی از آن­ها اشاره می‌شود.

مقابله سازگارانه در مقابل ناسازگارانه

در صورتی که مقابله به انسان کمک کند تا به گونه‌‌‌ای مؤثر با وقایع استرس‌زا مقابله کند و درماندگی و پریشانی او به حداقل برسد، از روش‌های ‌مقابله‌‌‌ای سازگارانه محسوب می‌شود. پاسخ‌های سازگارانه همان روش‌های مقابله‌ای عمدتاً مشکل‌مداری هستند که فشارهای روانی را کاهش می‌دهند و سیستم را به تعادل باز می­گردانند. در حالی که انواع ناسازگارانه این روش‌ها که بیش‌تر هیجان‌مدار و اجتنابی هستند دور  باطل فزاینده‌ای از اضطراب و نگرانی بوجود می‌آورند که به تشدید فشارهای روانی، کاهش اعتماد به نفس، بروز بیماری‌های جسمی و افسردگی و روی آوردن به الکل و داروها منتهی می‌گردند ولی اگر راهبرد مقابله‌‌‌ای به ایجاد درماندگی برای خود و دیگران منجر شود، ناسازگارانه تلقی می‌گردد. همچنین فرد باید راهکارهای سازگارانه متعددی را بشناسد تا بتواند متناسب با ‌مسأله‌ و شرایط استرس‌زا راهکار مناسب را انتخاب کند (تروورجی و انرایت، 2006 ترجمه، بخشی پور رودسری و صبوری مقدم، 1390).

...........

راهبرد‌های ‌هیجان محور در مقابل راهبرد‌های ‌مسأله محور

بسیاری از متخصصان مانند فولکمن، شافر، لازاروس، پیرلین و اسکولر (2009) راهبرد‌های ‌مقابله‌‌‌ای را به دو دسته راهبرد‌های ‌هیجان محور و راهبردهای مسأله محور تقسیم‌بندی کرده‌اند:

...........

مقابله دگرگون کننده در مقابل بازگشت کننده

 به نظر مدی و کوباسا (1984) سخت رویی با به‌کارگیری

...............

راهبرد‌های ‌مقابله‌‌‌ای شناختی- رفتاری

درمان‌های ‌شناختی-رفتاری از مدل‌های ‌مطرح شده در روان‌شناسی شناختی و رفتاری نشأت گرفته‌اند و تاکنون شواهد پژوهشی بسیاری در تأیید.

..........

راهبردهای مقابله‌ای براساس طبقه‌بندی اندلر و پارکر

اندلر و پارکر(2003) براساس تحقیقی جهت بررسی فرایند مقابله عمومی، افراد را برحسب سه نوع اساسی راهبرد مقابله‌ متمایز می‌سازند:

...........

مراحل مقابله

بر طبق نظر لازاروس و فولکمن (1984) مقابله سه مرحله دارد:

1- ارزیابی اولیه استرس­زاها: در این مرحله فرد به گرد آوری اطلاعات درباره موقعیت و شرایط استرس‌زا و تهدید‌های ‌بالقوه آن می‌پردازد و اینکه تا چه حد این شرایط به او مرتبط است. اگر فرد شرایط را نامرتبط با خود ارزیابی کند مقابله پایان می‌یابد. در غیر این صورت فرآیند مقابله ادامه یافته و فرد وارد مرحله دوم می‌شود.

..........

منابع مقابله

لازاروس و فولکمن (1984) منابع مقابله‌‌‌ای محیطی و فردی متنوعی را مطرح کرده‌اند که آنتونوفسکی (1987) آن­ها را منابع مقاومت عمومی نامیده است و مهمترین آنها عبارتند از: ورزش، مهارت‌های ‌خودگویی موقعیتی، نگرش‌های ‌مثبت مانند احساس تسلط بر موقعیت تنش زا و مدیریت آن، سخت رویی (چالش پذیری، احساس تعهد و کنترل)، خوش بینی، مهارت‌های ‌حل مسأله، مهارت‌های ‌ارتباطی، منابع مالی، خدمات اجتماعی.

........