مقاله بررسی علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج از كشور

مقاله بررسی علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج از كشور در 44 صفحه ورد قابل ویرایش 

پیشگفتار

هنگامی كه به برنامه مستند مهاجرت از صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران در ذهن خود مرور می‌كنم، نخبگان ایران را در آنسوی مرزها، تجسم می كنم؛ مغزهایی كه برای هر كدام از آنان میلیونها بلكه صدها میلیارد دلار هزینه مادی صرف گردیده است كه اگر آنرا هم، كنار بگذاریم هزینه معنوی كه صرف تربیت و پرورش آنان گردیده است نمی‌توان از آن صرفنظر كرد. این هزینه معنوی از خانواده تا اجتماع ومعلم واستاد صرف پرورش این مغزها گردیده است و اینك با اندك تلنگری از این كشور خارج و در خدمت بیگانگان قرار گرفته‌اند. مغزهای نظیر پروفسور مجید سمیعی معروف به امپراتور جراحی جهان و پروفسور موسی رحمان زاده معروف پرزیدنت جراحی ترمیم جراحات سوانح و تصادفات كه در آلمان زندگی می‌كنند و این نوابغ چه زیبا از هویت اسلامی وایرانی خود دفاع می‌كردند در ذهن خود مرور می نمایم،‌ اضطراب و پریشان سلولهای مغزم را تحت فشار قرار می‌دهد. و میلیونها انسان كه هموطنی كه؛ می‌توانستند با دست‌های معجزه‌گر آنان از بیماری و رنج رهایی یابند دلم را لرزان می‌كند و سوالات زیاد اما جوابهای ناقص در ذهنم صف می‌كشند یاد سخن یاكوفلوف مشاور گورباجوف به ذهنم خطور می‌كند. «ما شوریها بالقوه قوی بوده‌ایم ولی نتوانستیم آنرا بالفعل تبدیل نماییم»

شاید این جمله داستان رفع مجهولات ذهنی من گردد. چرا ما با وجود اینكه منابع مختلف مادی و معنوی برخورداریم نتوانسته‌ایم آنرا بالفعل نماییم وبه این دردهای بی درمان مبتلا شده‌ایم. در آخر از استاد محترم جناب آقای دكتر ابوالقاسم طاهری كه مرا با راهنمائیهای خود در رفع نواقص این مقاله هر چند ناقص یاری كرده‌اند تشكر می‌نمایم و توفیق آنجناب را از خداوند منان بیش از گذشته خواستارم.

سوال اصلی: علل مهاجرت نخبگان ایران به كشور

فرضیه:‌علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج كشور می‌تواند بر حسب نظریه سیستمی متعدد، مانند كاش دستمزدها، سیاست زدگی دانشگاهها،‌ عدم منزلت علمی نخبگان در كشور و …باشد.

نظریات مهاجرت

مهاجرت یا IMMigratiopn  بطور كلی در مفهوم جابه‌جایی و انتقال جمعیت در مكان یا تحرك جغرافیایی جمعیت استفاده می‌شود.

ولی در معنای خاص آن عبارتست از نقل مكان انفرادی یا[1]جمعی انسانها با تصمیم به تغییر محل اقامت و كار بطوردائم یا برای مدتی طولانی و بیش از یك سال.

در تعریف دیگر مهاجرت عبارتست از تحركات جغرافیایی یا مكانی است كه بین دو منطقه جغرافیایی انجام می‌شود. این حركت شامل ترك یك منطقه و اقامت پیوسته در منطقه‌ای دیگر می‌باشد كه آنرا مهاجرت دائمی می‌گویند. در تعریف دیگر مهاجرت عبارتست از: ‌كوچ و جابه‌جایی جمعیت از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌باشد. مهاجرت برحسب عوامل مختلف موثر نظیر مرز ساسی كشورها، مدت مهاجرت، خواست واراده جمعی بودن به 4 گروه تقسیم می‌شود هر گاه 2 یا 3 شاخه در دسته بندیها و خیلی هستند.

1-   مهاجرت با توجه به مرزهای سیاسی

2- مهاجرت با توجه به عامل زمان

2-   مهاجرت باتوجه به عامل خواست واراده  

4-مهاجرت از نظر شكل تذكر چون مهاجرت باتوجه به مرزهای سیاسی مورد بحث ما در این مقاله است به تعریف اشاره نموده واز بقیه خودداری می‌كنیم.

مهاجرت با توجه به مرزهای سیاسی به دو شاخه تقسیم می‌شوند. الف :‌مهاجرت داخلی: تغییر محل اقامت از یك مكان به مكان دیگر در یك كشور باسرزمین معین در چارچوب مقررات و تقسیمات آن كشور. مانند مهاجرت روستائیان ایران به كلان شهرها

ب: مهاجرت بین المللی:‌مهاجرت بین المللی برخلاف مهاجرت خارجی كه در عرف بین الملل؛ حداقل یكی از آن دو كشور مستقل به حساب نمی‌آید؛ بین دو كشور مستقل انجام می‌گیرد مانند مهاجرت نخبگان ایران به آمریكا

در تعریف مهاجرت نخبگان با فراز مغزها یا مهاجرت صلاحیتها كه در زبان لاتین (Drainbrain) نامیده می‌شود گونه‌ای از مهاجرت می‌باشد كه در آن عنصر آموزش وبه كارگیری علم در محیطی مساعد نهفته است بعبارت دیگر؛ فرار مغزها به معنی مهاجرت افراد متخصص و تحصیلكرده ای است كه كشورهای صنعتی و پیشرفته جهان را مكان مناسب جهت رشد و ارتقا اندوخته های علمی خودش دانسته و به لحاظ فرهنگی بهترین زمینه را برای انتشار آموخته‌های خود می‌دانند آمریكاو كانادا مهمترین مراكز جذب نخبگان ایران  می‌باشد. در یك نظر باید گفت نظریات مهاجرت دررشته‌های علوم انسانی از جمله علوم سیاسی عام و از منظر مختلف تعریف می‌شوند. كه به اختصار با ذكر نام توضیح این نظریات در زیر می‌آید:

وضعیت مهاجرت نخبگان در جهان و ایران

الف: وضعیت مهاجرت نخبگان كشورهای درحال توسعه به كشورهای توسعه‌یافته در بررسی وضعیت مهاجرت نخبگان كشورهای درحال توسعه به كشورهای توسعه یافته با 2 شاخه از مهاجرت نخبگان روبرو هستیم:

1-   مهاجرت نخبگان كشورهای درحال توسعه به ایالات متحده‌ی آمریكا

2-   مهاجرت نخبگان كشورهای در حال توسعه به كشورهای عضو سازمان همكاری اقتصادی و توسعه (OECD)

در شاخه نخست مهاجرت نخبگان كشورهای درحال توسعه یاجهان سوم نسبت پایین سطوح ادوار تحصیلات ابتدایی و متوسطه نسبت به سطوح تحصیلات عالیه دانشگاهی را می‌رساند.

حدود 000/500 از 7 میلیون نفر را از مهاجران كشورهای جهان سوم به آمریكا را نخبگان علمی تشكیل می‌دهند كه از طریق مجاری قانونی به آن كشور وارد شده‌اند این آمار غیر از آمارهای غیر رسمی است كه والدین این نخبگان علمی را به طور غیر قانونی وارد آمریكا گردیده‌اند.بیان می كند. در سالهای 1960 تا 1987 طبق برآورد مجمع تجارت و توسعه سازمان ملل متحد حدود 000/825 [2] هزار نفر نیروی متخصص به كشورهای آمریكا شمال مهاجرت كرده‌اند. كه سهم كشورهای جهان سوم به نحو چشمگیری روند افزایش را نشان می‌دهد. درمورد كشورهای جهان سوم بویژه آسیا وپاسفیك كه دومین گروه مهاجر باتسهیلات عالیه را تشكیل می‌دهند (با حدود 5/1 میلیون نفر)  فیلیپین در این روند با 730 هزار نفر كه بخش اعظم آنان دارا ی تحصیلات عالیه هستند، قرار دارد. در این میان مقام دوم به چین اختصاص دارد با 400 هزار نفر كه؛ مهاجران این كشور به نسبت مساوی دارای تحصیلات متوسطه و عالیه می‌باشند. هند وكره در ردة بعدی قرار دارند هند با بیش از75% دارای تحصیلات عالیه مهاجرت نخبگان آن كشور را به آمریكا تشكیل می‌دهد این رقم برای كره 53% می‌باشد. در میان مهاجران آفریقا و امریكای جنوبی ، مهاجرت نخبگان ناچیز و در حدود (95 هزار نفر)[3] نسبت به 128 هزار نفر مهاجر به  ایالت متحده را تشكیل می‌دهند دراین میان مصر وغنا و آفریقای جنوبی بالاترین درصد مهاجرت نخبگان را در میان كشورهای آفریقا دارا است.