تحقیق علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج از كشور

تحقیق علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج از كشور

پیشگفتار

هنگامی كه به برنامه مستند مهاجرت از صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران در ذهن خود مرور می‌كنم، نخبگان ایران را در آنسوی مرزها، تجسم می كنم؛ مغزهایی كه برای هر كدام از آنان میلیونها بلكه صدها میلیارد دلار هزینه مادی صرف گردیده است كه اگر آنرا هم، كنار بگذاریم هزینه معنوی كه صرف تربیت و پرورش آنان گردیده است نمی‌توان از آن صرفنظر كرد. این هزینه معنوی از خانواده تا اجتماع ومعلم واستاد صرف پرورش این مغزها گردیده است و اینك با اندك تلنگری از این كشور خارج و در خدمت بیگانگان قرار گرفته‌اند. مغزهای نظیر پروفسور مجید سمیعی معروف به امپراتور جراحی جهان و پروفسور موسی رحمان زاده معروف پرزیدنت جراحی ترمیم جراحات سوانح و تصادفات كه در آلمان زندگی می‌كنند و این نوابغ چه زیبا از هویت اسلامی وایرانی خود دفاع می‌كردند در ذهن خود مرور می نمایم،‌ اضطراب و پریشان سلولهای مغزم را تحت فشار قرار می‌دهد. و میلیونها انسان كه هموطنی كه؛ می‌توانستند با دست‌های معجزه‌گر آنان از بیماری و رنج رهایی یابند دلم را لرزان می‌كند و سوالات زیاد اما جوابهای ناقص در ذهنم صف می‌كشند یاد سخن یاكوفلوف مشاور گورباجوف به ذهنم خطور می‌كند. «ما شوریها بالقوه قوی بوده‌ایم ولی نتوانستیم آنرا بالفعل تبدیل نماییم»

شاید این جمله داستان رفع مجهولات ذهنی من گردد. چرا ما با وجود اینكه منابع مختلف مادی و معنوی برخورداریم نتوانسته‌ایم آنرا بالفعل نماییم وبه این دردهای بی درمان مبتلا شده‌ایم. در آخر از استاد محترم جناب آقای دكتر ابوالقاسم طاهری كه مرا با راهنمائیهای خود در رفع نواقص این مقاله هر چند ناقص یاری كرده‌اند تشكر می‌نمایم و توفیق آنجناب را از خداوند منان بیش از گذشته خواستارم.

سوال اصلی: علل مهاجرت نخبگان ایران به كشور

فرضیه:‌علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج كشور می‌تواند بر حسب نظریه سیستمی متعدد، مانند كاش دستمزدها، سیاست زدگی دانشگاهها،‌ عدم منزلت علمی نخبگان در كشور و …باشد.

نظریات مهاجرت

مهاجرت یا IMMigratiopn  بطور كلی در مفهوم جابه‌جایی و انتقال جمعیت در مكان یا تحرك جغرافیایی جمعیت استفاده می‌شود.

ولی در معنای خاص آن عبارتست از نقل مكان انفرادی یا[1]جمعی انسانها با تصمیم به تغییر محل اقامت و كار بطوردائم یا برای مدتی طولانی و بیش از یك سال.

در تعریف دیگر مهاجرت عبارتست از تحركات جغرافیایی یا مكانی است كه بین دو منطقه جغرافیایی انجام می‌شود. این حركت شامل ترك یك منطقه و اقامت پیوسته در منطقه‌ای دیگر می‌باشد كه آنرا مهاجرت دائمی می‌گویند. در تعریف دیگر مهاجرت عبارتست از: ‌كوچ و جابه‌جایی جمعیت از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌باشد. مهاجرت برحسب عوامل مختلف موثر نظیر مرز ساسی كشورها، مدت مهاجرت، خواست واراده جمعی بودن به 4 گروه تقسیم می‌شود هر گاه 2 یا 3 شاخه در دسته بندیها و خیلی هستند.

1-   مهاجرت با توجه به مرزهای سیاسی

2- مهاجرت با توجه به عامل زمان

2-   مهاجرت باتوجه به عامل خواست واراده  

4-مهاجرت از نظر شكل تذكر چون مهاجرت باتوجه به مرزهای سیاسی مورد بحث ما در این مقاله است به تعریف اشاره نموده واز بقیه خودداری می‌كنیم.

مهاجرت با توجه به مرزهای سیاسی به دو شاخه تقسیم می‌شوند. الف :‌مهاجرت داخلی: تغییر محل اقامت از یك مكان به مكان دیگر در یك كشور باسرزمین معین در چارچوب مقررات و تقسیمات آن كشور. مانند مهاجرت روستائیان ایران به كلان شهرها

ب: مهاجرت بین المللی:‌مهاجرت بین المللی برخلاف مهاجرت خارجی كه در عرف بین الملل؛ حداقل یكی از آن دو كشور مستقل به حساب نمی‌آید؛ بین دو كشور مستقل انجام می‌گیرد مانند مهاجرت نخبگان ایران به آمریكا

در تعریف مهاجرت نخبگان با فراز مغزها یا مهاجرت صلاحیتها كه در زبان لاتین (Drainbrain) نامیده می‌شود گونه‌ای از مهاجرت می‌باشد كه در آن عنصر آموزش وبه كارگیری علم در محیطی مساعد نهفته است بعبارت دیگر؛ فرار مغزها به معنی مهاجرت افراد متخصص و تحصیلكرده ای است كه كشورهای صنعتی و پیشرفته جهان را مكان مناسب جهت رشد و ارتقا اندوخته های علمی خودش دانسته و به لحاظ فرهنگی بهترین زمینه را برای انتشار آموخته‌های خود می‌دانند آمریكاو كانادا مهمترین مراكز جذب نخبگان ایران  می‌باشد. در یك نظر باید گفت نظریات مهاجرت دررشته‌های علوم انسانی از جمله علوم سیاسی عام و از منظر مختلف تعریف می‌شوند. كه به اختصار با ذكر نام توضیح این نظریات در زیر می‌آید:

1- دیدگاه اقتصادی: این دیدگاه در داخل ومجموعه خود به 4 شاخه تقسیم می‌شود كه به ترتیب با ذكر نام آنها؛ تغریف مختصر نیزمی‌گردند: الف: نظریه كلاسیك:‌این نگرش با آراء و عقاید آدام اسمیت (1788) اقتصاد دانان كلاسیك وپیروان او گره می‌خورد طبق این نظریه مهاجرت‌ها اعم از داخلی و بین المللی مكانیزمی برای باز توزیع نیروی كار وی؛ كارگران مهاجر را نیز تابع قانون عرضه و تقاضا می‌دانست وآنرا نه تنها باعث رشد اقتصادی دو منطقه مهاجر پذیر و مهاجر فرست، بلكه وسیله‌ای برای بهبود وضع كار و اشتغال به شمار می‌آورد.

[1] پژوهش و تحقیق سازمان ملی جوانان، بررسی وضعیت مهاجرت جوانان تهران،‌ انتشارات موسسه‌ی فرهنگی اهل قلم 1381 صفحه 12 الی 16