آموزه‌ های تربیتی در مثنوی و تطبیق آن با روانشناسی نوین و معاصر

 در 140 صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc

فهرست مطالب

آموزه‌های تربیتی در مثنوی و تطبیق آن با روانشناسی نوین و معاصر    1

چكیده    1

پیشگفتار    2

مقدمه همراه با شرح زندگانی مولانا و معرفی آثار    5

مقدمه    6

زندگینامه مولانا    8

1. آغاز عمر، اسم و القاب (1)    8

2. بهاء ولد، مولانا و مهاجرت    9

3. روزگار تربیت و ارشاد    9

4. دوره انقلاب و آشفتگی    10

پایان زندگانی    12

صورت و سیرت مولانا    13

آثار مولانا    14

1. غزلیّات:    14

2. مثنوی:    14

3. رباعیات مولانا:    15

آثار منثور مولانا:    16

1. فیه ما فیه:    16

بخش اول علیم و تربیت در اسلام، قرآن، احادیث    17

فصل اول    18

1. مقدمه‌ای بر تعلیم و تربیت اسلامی    18

فصل دوم تعلیم و تربیت در اسلام (قرآن، احادیث)    20

فصل سوم ضرورت تعلیم و تربیت برای انسان    23

فصل چهارم اهمیّت تعلیم و تربیت برای فرد    25

تعلیم و تربیت سطح اقتصادی فرد را بهبود می‌بخشد.    25

تعلیم و تربیت سطح اجتماعی فرد را بالا می‌برد    25

نقش تعلیم و تربیت در ساختار شخصیت انسان    26

نقش تعلیم و تربیت در پرورش جنبه‌های انسانی    27

فصل پنجم هدف از تربیت    28

موضوع تعلیم و تربیت    29

مفهوم تعلیم و تربیت    29

اهداف كلی تربیت    30

اصلاح رابطه انسان با تاریخ    33

بخش دوم انسان از دیدگاه مولانا در مثنوی    34

فصل اول جهان‌بینی حاكم بر مثنوی    35

فصل دوم نظر مولانا در مورد انسان    39

3. قدرت و توانمندی‌های انسان درمثنوی    47

4. وجوه انسان در مثنوی    49

5. خلقت انسان در مثنوی    50

6. نقش انسان در مثنوی    52

7. حقیقت وجود آدمی از دید مولانا در مثنوی    53

8. نقش انسان نادان در گمراهی‌ها از دیدگاه مولانا    54

9. نقش عشق و سعادت و عقل در انسان از دیدگاه مولانا    58

فصل سوم انسان كامل از دیدگاه مولوی    59

ارزیابی انسان كامل از خود از دیدگاه مولانا    64

راه و روشهای نیل به كمال    65

فصل چهارم تهذیب اخلاق در مثنوی    73

2. وجود كمال و نقصان در نفس انسان از دیدگاه مولانا    76

1. راستی و راست گفتاری؛    81

در فضیلت خاموشی    81

(2602/4)    82

در فضیلت سخاوت    82

در باب فرضیه زكات و دستگیری از نیازمندان    83

جایگاه و مورد انفاق و امساك    83

در باب عفت    83

محبت و نیكویی در حق دوستان    84

مشورت با عاقلان    85

دوری از همنشینی با احمقان    85

هرچه می‌كنی برای خدا انجام بده    86

بدبین مباش و به نیكی‌ها بنگر و از تلاش فرو مگذار    87

كینه‌توزی مكن    87

پیرو راستا باش    88

از پاكان بد مگو و دل به پاكان بسپار    88

نعمت‌های خدا را شكرگزار باش    89

5. نمونه‌هایی از اخلاق بد و منفی در مثنوی    90

1. نفاق:    90

2. یاس و ناامیدی    91

4. شهرت و نام و نشان    92

5. حسد    92

6. مكر و فریب    93

7. تقلید    93

8. پیروی از هوی و هوس    94

9.  همنشینی با نادرستان    94

10. ظلم و ستم    94

11. مدح و تملّق و چاپلوسی    95

13. ظاهرنگری    95

14. غیبت    96

15. تكبّر و فخرفروشی    96

16. غفلت    96

18. (فرق) مقایسه تحصیل با تهذیب اخلاق    98

فصل پنجم تدبیر منزل    101

وظایف انسان در خانواده    101

2. وفاداری به همسر، تلاش برای رفاه خانواده    103

حیاتی ناگوار از مرگ و وصلتای زهرتر از زهر فراق    106

همراه با جمع    109

اشعار مربوط به همراهی جمع    110

خیانت نكردن به همسر و راستگویی در زندگی    113

6. مهمان‌نوازی و مهمان را عزیز داشتن و بدگویی نكردن    114

فصل ششم سیاست مدن    115

1. مقدمه    115

پیرچنگی (كمك به ضعفا و تهیدستان)    117

3. رفع اختلاف و برقراری صلح و آشتی    122

4. از بین بردن نزاع، مخالفت و عداوت از میان انصار به بركات رسول(ص)    123

مقدمه    123

تفسیر ابیات    124

4. احسان در حق دوستان    126

منابع    127

چكیده

این رساله، با عنوان «آموزه‌های تربیتی در مثنوی و تطبیق آن با روانشناسی نوین و معاصر» در یك مقدمه و چهار بخش تنظیم شده است. مقدمه مشتمل است بر اشاره‌ای به جایگاه رفیع مثنوی در میان آثار ادب فارسی و عظمت اندیشه‌های ژرف مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی. همچنین شرح مختصر زندگینامه به آن بزرگ از آغاز حیات تا واپسین دم حیات.

بخش اول اختصاص دارد به بررسی تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن و احادیث و روایاتی كه از ائمه معصومین علیهماالسلام نقل شده است. در بخش دوم به جهان‌بینی مولانا، انسان از دیدگاه مولانا، تهذیب اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مُدُن در مثنوی اشاره دارد و ابیاتی چند در باب هر موضوع به عنوان شاهد مثال از مثنوی معنوی آورده شده است. بخش سوم به بررسی نظرات و آراء روان‌شناسان بزرگ معاصر در زمینه تربیت و رشد و به كمال رسیدن و شكوفا شدن انسان‌ها، اختصاص داده شده است. در ابن بخش نظرات شش تن از برجسته‌ترین روانشناسان را كه در حوزه رشد شخصیت و كمال یا با او هر كدام الگویی خاص را ارائه داده‌اند و به روانشناسان كمال گرا شهرت دارند، مورد بررسی فرار داده‌ایم. در بخش چهارم تلاش گردیده است تا نظرات تربیتی مولانا در مورد به كمال رسیدن انسان با سه مكتب بزرگ روان‌شناسی نوین و معاصر تطبیق داده شود. این سه مكتب بزرگ عبارتند از مكتب روانكاوی، مكتب رفتارگرایی و مكتب انسان‌گرایی باشد كه بیان نكات تربیتی در مثنوی به عنوان یك راه ارتباطی با منبع وحی، راهنمایی ما در فهم مطالب مربوط به انسان باشد، چرا كه مولانا با اقتباس از قرآن كریم و فهم آیات وحی به خلق مثنوی پرداخته است. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

وَ مِنَ اللهَ الْتوفیقْ

پیشگفتار

لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلَی الْمؤمِنینَ اِذبَّعثَ فیهِم رَسوُلاً مِنْ اَنفُسِهِمْ یَتلُو عَلَیهِمْ آیاتِهِ و یُزَكیهِمْ وَ یُعَّلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكمَةْ وَ اِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینْ .       

خداوند، بر مؤمنان منت نهاد كه رسولی از خود ایشان در میان آنها برانگیخت تا آیات و نشانه‌های خداوند را برایشان تلاوت كند و آنان را از هرگونه نقص و آلودگی پاك سازد و كتاب و حكمت را به ایشان بیاموزد، با آنكه پیش از این در گمراهی آشكار بودند.

بدون هیچ شك و تردیدی، آثار منظوم و منثور مولانا جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به مولوی، خصوصاً مثنوی معنوی، از مهمترین آثار ادبی زبان و ادبیات فارسی محسوب می‌شود و به عقیده بسیاری از صاحبنظران و محققان، برترین اثر ادب فارسی است. ادبیّات هر عصر و نسلی، بیانگر نیازها، آمال، آرزوها، كشش‌ها، و واقعیت‌های زندگی مردم آن زمان است. اما به دلیل اینكه آثار مولانا، از نیازهای فطری و ذاتی انسان منشأ می‌گیرد و عنصر كمال و آرمان‌گرایی و سعادت‌طلبی برای نسل بشر كه خمیرمایه تربیت و تزكیه، و مُلَهّم از آیات وحی و احادیث و روایات نبوی و ائمه معصومین عَلیهِمَا السَّلام می‌باشد، انگار نیاز همه اعصار و قرون بوده و در عصر حاضر كه گسست انسان از طبیعت بیشتر شده، در گذر زندگی ماشینی و دنیای صنعت و اطّلاعات و سرعت، این نیازها دو چندان احساس می‌گردد.

نكته‌ها و دقایق ظریف و شورانگیز مولانا، سخن جان مردمی است كه راه كمال می‌پویند و سعادت جاودان را برای ابناء بشر می‌جویند. در این راستا، مولانا، دارای یك جهان‌بینی است كه نه مختص اوست، بلكه، توسط او با شكوه هرچه‌تمام‌تر بارور شده است. ظهور عرفان اسلامی، نقطه عطفی در تاریخ و فرهنگ ایران بوده و مولوی یكی از شاخص‌ترین چهره‌های جهان‌بینی عرفانی در جهان است. به نظر مولانا، مهمترین رسالت عارف، آئینه صفت گشتن است.

هر كه را آئینه باشد پیش رو

        زشت و خوب خویش را بیند در او