مبانی نظری مواد مخدر، داروهای روانگردان و اعتیاد

مقدمه

در طول بیست سال گذشته پیشرفت‌های چشمگیری در دانش داروشناسی، سوء مصرف مواد و داروهای اعتیاد آور فراهم آمده است. گیرنده های این‌گونه داروها شناخته شده و برای اپیوئیدها، كوكایین و حشیش دسته بندی شده اند. واسطه‌های آندوژن، گیرنده های اپیوئیدی و داروهای مشابه حشیش، شناسایی شده و از سوی پژوهندگان، سازوكار تداخل آنها در اعمال طبیعی بدن و نیز چگونگی تاثیر آنها بر رفتار انسان كشف شده اند. افزون بر آن دگرگونی‌های عمده فكری درباره ماهیت بیماری‌های اعتیادی صورت گرفته و خیزش‌های مثبتی در اصول تشخیص این بیماری‌ها انجام پذیرفته است. بر اساس DSM-III-R و سپس DSM-IV اعتیاد گونه ای ناهنجاری رفتاری شمرده شد. هم اینك تاكید بیشتر بر ناتوانایی بیمار در كنترل خود برای مصرف مواد می باشد و نه تحمل و یا وابستگی كه پیشتر بر آن تاكید می‌شد (اختیاری، 1389).

-اعتیادچیست

 اعتیاد را به عادت کردن، خو گرفتن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنا کرده اند؛ به عبارت دیگر تسلیم به ماده مخدّر که از نظر جسمی و یا اجتماعی زیان آور شمرده می شود، اعتیاد نام دارد.

در سال 1950 سازمان ملل متحد تعریف زیر را برای اعتیاد به مواد مخدر ارائه کرد: «اعتیاد به مواد مخدّر عبارت است از مسمومیت تدریجی یا حادی که به علت استعمال مداوم یک دارو اعم از طبیعی یا ترکیبی ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع زیان آور است.»( ستوده، 1380، ص 191و192 )

اعتیاد بیماری جسمی، روانی و اجتماعی است كه عوامل فردی، بین فردی، محیطی و اجتماعی در پیدایش آن دخالت دارند. بنابراین آنچه در درمان اعتیاد باید مورد نظر قرار بگیرد، از بین بردن این علت ها است. در سایر افراد نیز برای پیشگیری از اعتیاد باید آموزش های لازم در زمینه علل اعتیاد به آن داده شود. مواد مخدر آن چنان آرام و بی صدا بر جسم و روان مصرف كننده مستولی می گردد كه هیچ معتادی آغاز اعتیاد خود را به یاد نمی آورد.( بینازاده ،1384،ص24)

امروزه مفاهیم جدید در مورد اعتیاد بیشتر بر رفتارهای تكانه ای و عود كننده تاكید دارند تا پدیده تحمل و وابستگی جسمی به دارو. درمان اعتیاد، همانند دیگر بیماری‌های مزمن، نیاز به دوره ای طولانی دارد. در این راستا داروها می توانند در امر بازپروری بیماران یاری دهنده باشند. ترك اعتیاد پایدار و موفق معمولا با مراحل آغازین درمان به تنهایی به دست نمی آید.

نابسامانی‌های سوء مصرف مواد مانند بیماری‌های مزمن از قبیل دیابت و آرتریت هستند كه موفقیت درمان آنها هنگامی است كه نشانه‌های آنها كمتر شود، نه اینكه بهبودی كامل به دست آید. در واقع احتمال بهبودی كامل در بسیاری از بیماری‌های مزمن كم است و مانند بیماری‌های دیابت و كم كاری غده تیروئید، معتادان نیز به درمان طولانی مدت نگه‌دارنده   نیاز دارند.( احمدی،1390،ص67)

-آثار و عوارض اعتیاد  

افزایش سرسام آور مصرف مواد مخدر در جهان و قاچاق روز افزون این مواد پیامدهای وحشتناکی خواهد داشت که مستقیما نسل جوان و بشریت را تهدید می‌کند. گسترش شبکه قاچاق بین‌المللی و دام اعتیاد ، میلیون‌ها نفر جوان را به فساد و کام مرگ می‌کشاند و سوداگران مرگ را به ثروت و قدرت می‌رساند.