مبانی نظری مدل های تعالی سازمانی یا سرآمدی كسب و كار، کنترل کیفیت، ارزیابی عملکرد، مدل های خودارزیابی (جوایز كیفیتی)، دمینگ، ملکوم بالدرچ،کیفیت اروپا

مبانی نظری مدل های تعالی سازمانی یا سرآمدی كسب و كار، کنترل کیفیت، ارزیابی عملکرد، مدل های خودارزیابی (جوایز كیفیتی)، دمینگ، ملکوم بالدرچ،کیفیت اروپا EFQM (فصل دوم تحقیق)

مشخصات این متغیر:

منابع: دارد

پژوهش های داخلی و خارجی: دارد

کاربرد این مطلب: منبعی برای فصل دوم پایان نامه، استفاده در بیان مسئله و پیشینه تحقیق و پروپوزال، استفاده در مقاله علمی پژوهشی، استفاده در تحقیق و پژوهش ها، استفاده آموزشی و مطالعه آزاد، آشنایی با اصول روش تحقیق دانشگاهی

نوع فایل:wordوقابل ویرایش

2-1- مقدمه

امروزه بنگاه های اقتصادی كشور در فرآیند جهانی شدن و پیوستن به منظومه تجارت جهانی با چالش های بیشماری مواجه هستند. حضور در بازارهای جهانی وحتی باقی ماندن دربازارهای داخلی مستلزم رقابت با رقبای قدرتمند است و با توجه به گسترش و پیچیدگی اهداف ، فرآیندها وساختار سازمانی درصحنه رقابت، سازمان هایی می توانند به بقای خود ادامه دهند كه نسبت به خواسته ها وانتظارات مشتریان و ذینفعان پاسخگو باشند، همچنین به سود آوری و ثروت آفرینی به عنوان شاخص های كلیدی و برتر سازمانی توجه كنند.

مدل های تعالی سازمانی یا سرآمدی كسب و كار به عنوان ابزاری قوی برای سنجش میزان استقرار، درسازمان های مختلف به كار گرفته می شوند. با بكارگیری این مدلها سازمانها می تواند از یك سو میزان موفقیت خود را دراجرای برنامه های بهبود در مقاطع مختلف زمانی مورد ارزیابی قراردهند و از سوی دیگر عملكرد خود را با سایر سازمانها به ویژه بهترین آنها مقایسه كنند. مدلهای سرآمدی كسب و كار پاسخی است به این سوال كه سازمان برتر چگونه سازمانی است ؟ چه اهداف و مفاهیمی را دنبال می كند و چه معیارهایی بر رقبای آن حاكم است؟

امروزه اكثر كشورهای دنیا با تكیه براین مدلها جوایزی را درسطح ملی و منطقه ای ایجاد كرده اند كه محرك سازمانها و كسب و كار در تعالی ، رشد وثروت آفرینی می باشند . مدلهای تعالی با محور قراردادن كیفیت تولید ( كالا یا خدمات ) و مشاركت همه اعضا سازمان می تواند رضایت مشتری را جلب و منافع ذینفعان را فراهم نموده و در عین حال یادگیری فردی و سازمانی را با تكیه بر خلاقیت و نوآوری تشویق و ترویج كنند. دستاوردهای بالغ بر 50 سال تجربه برنامه ریزی توسعه، شرایط خطیر كنونی اقتصاد ایران به ویژه روند نگران كننده عرضه وتقاضای نیروی كار، روند نگران كننده و نزولی سرمایه گذاری در بخشهای مولد اقتصاد در كنار حجم عظیم منابع وامكانات موجود اما بلا استفاده در سطح كشور و بالاخره روند جهانی شدن اقتصاد هریك به نوعی و با منطق خاص خود نشان دهنده این واقعیت هستند كه راه منحصر به فرد موفق برای رویایی فعال وثمر بخش با چالشهای موجود جهانی شدن، سامان دادن برنامه های توسعه كشور بر پایه اصول وموازین بهره وری است، برنامه ای كه در آن به جای اتخاذ رویكرد تزریق مستمر و فزاینده ارز و ریال، بركارآمد سازی نحوه استفاده از منابع تاكید می گردد و با توجه به این امر و همچنین نگرانی صنایع وسازمانهای اقتصادی كشور از پیوستن به تجارت جهانی وطرح سوالاتی كه آیا سازمانهای صنعتی كشور ما توان رقابت دراین فضا را دارند؟ در چه معیارهایی ضعیف هستیم؟ سازمانهای ما چگونه باید باشند كه در رقابت پیروز میدان باشیم؟ و تفاوت سازمان ما با یك سازمان سر آمد و متعالی در مقیاس جهانی چیست ؟ دلایلی است كه موجب شد موسسات اقتصادی كشورمان به دنبال الگوهایی از سازمانهای موفق در امر كسب و كار باشند، سازمانهایی كه نیازهای اصلی جامعه را به بهترین نحو برآورده می كند و در این راه سرآمد دیگر سازمانها هستند و می دانند در فضای رقابتی برای رشد ، ماندگاری و برتری ، چگونه باید عمل كنند.

 در این راستا ، مطالعات متعددی در زمینه شناسایی و اشاعه عوامل كلیدی موفقیت سازمانها به منظور بهبود عملكرد آنها صورت گرفته است که جوایز ملی كیفیت و مدلهای سرآمدی کسب و کار دمینگ ، بالدریج و EFQM  حاصل این مطالعات و تحقیقات است. اگر چه مدلهای دمینگ ، بالدریج و EFQM معروف ترین مدلهای سرآمدی كسب و كار هستند ولی مدلهای خاص دیگری در برخی كشورها، توسعه داده شده كه از مدلهای فوق الذكر الهام گرفته اند

.

2-2- تاریخچه کنترل کیفیت:

از زمانی كه انسان توانایی ساخت محصولی را پیدا كرد جهت كنترل كیفیت آن نیز به تلاش پرداخت.

ظرافت، دقت و هنرمندی خاصی كه در آثار باستانی و محصولات متعلق به زمانهای نه چندان دور مشاهده

می شود حكایت از این تلاش دارد. با شروع انقلاب صنعتی در اواسط قرن هجدهم، ماشینهای تولیدی اندک اندک جایگزین ابزار و مهارت فردی افراد هنرمند و صنعتگر گردید. با پیدایش روشهای جدید و پیچیده تولید، اشتیاق به تولید نیز افزایش یافت و بدین ترتیب نیاز به كنترل كیفیت محصول نهایی نیز ابعاد تازه ای پیدا نمود.

كنترل كیفیت آماری در دهه 1920 توسط والتر شوهارت از آزمایشگاههای بل تلفن امریكا پایه گذاری گردید. وی در یادداشتی در 16 می 1924 اولین تصویر نمودارهای كنترل را ترسیم كرد و به بررسی بیشتر این روش در مطالعات بعدی خود پرداخت.

دو همكار شوهارت به نامهای داج و رومیگ نیز كاربرد تئوری آمار را در نمونه گیری بررسی كردند و نتیجه كار آنان منجر به انتشار جداول معروف بازرسی داج- رومیگ در سال 1944 گردید. مجموعه كارهای شوهارت، داج و رومیگ اساس علمی را تشكیل می دهد كه امروزه كنترل كیفیت آماری خوانده

می شود. این افراد در دهه 1930 با همكاری جامعه امریكایی، كوششهای خود را برای معرفی روشهای جدید آماری شروع كردند (نقندریان، 1384).

در سال 1950 از تلفیق روشهای نمونه گیری استاندارد MIL-STD-105D تهیه و منتشر گردید. در سال 1957، استانداردMIL-STD-414   جداول بازرسی متغیرها منتشر گردید. در انگلستان كنترل كیفیت آماری در اوایل، پیشرفتی سریعتر از امریكا داشت. به دنبال سفر شوهارت به لندن در ماه می 1932 ایگان اس. پی یرسون مقاله ای درباره كاربرد صنعتی آمار در انجمن سلطنتی آمار قرائت كرد. در فاصله كمی بعد از این، انجمن مذكور قسمتی را برای تحقیقات صنعتی و كشاورزی درنظرگرفت و ضمیمه ای به مجله خود درباره كاربرد این رشته جدید اضافه كرد.

از امریكا و انگلستان روشهای كنترل كیفیت آماری به سایر كشورها برده شد. تحت راهنماییهای دكتر ادوارد دمینگ روشهای كنترل كیفیت آماری در ژاپن تا سطح بهترین سیستمهای كنترل كیفیت در جهان توسعه یافت. در اروپا انجمن اروپایی كنترل كیفیت بوجود آمد. امروزه تقریباً تمام كشورهای صنعتی جهان از روشهای كنترل كیفیت آماری استفاده می كنند.

والتر شوهارت از پایه گذاران كنترل كیفیت آماری در كتاب معروف خود كه در سال 1931 با عنوان "كنترل اقتصادی كیفیت محصولات ساخته شده" منتشر شد تعریفی از كیفیت را ارائه می دهد كه سرآغاز مناسب و مطلوبی برای مفهوم كیفیت به شمار می آید. وی با اذعان به پیچیدگی مفهوم كیفیت، آن را در دو وجه متمایز عینی و ذهنی مورد بررسی قرار می دهد. درباره مفهوم كیفیت به وجود دو جنبه مهم "واقعیت" مانند خواص فیزیكی یك محصول، و "عینیت" مانند ادراك و احساس فرد اشاره كرده و ابراز می دارد كه این مفهوم ذهنی كیفیت با مطلوبیت یا ارزش خواص عینی فیزیكی خود آن شی به طور بسیار نزدیكی در ارتباط است (بامنی مقدم، 1384).

فلیپ كرازبی (1979) كیفیت را چنین تعریف كرد: "ما باید كیفیت را به عنوان تطابق با نیازهایی تعریف كنیم كه به طور روشن و بدون هیچگونه ابهامی به صورت مشخصات طراحی (فنی) بیان می شود و آنگاه از طریق جمع آوری مستمر داده ها، میزان تطابق با آن نیازها را مشخص نماییم و نامنطبق های كشف شده را فاقد كیفیت بخوانیم. بدین طریق مشكلات كیفی به عدم تطابق تبدیل شده و كیفیت به طور عینی قابل تعریف می شود." (بامنی مقدم، 1384)

جوارن و گرینا (1980) « مناسبت در بكارگیری» را به عنوان تعریف كیفیت بیان كردند. تعریف جوارن و گرینا تاكید می كند كه باید كیفیت توقعات و نیازهای كاربران كالا یا خدمات را تامین نماید. از دیدگاه اجتماعی تعریف ایزو كه در آن كیفیت به عنوان «مجموعه ویژگی هایی كه تمامی نیازهای آشكارا یا ضمنی را تامین می نماید» نام برده می شود، جزئیات بیشتری را به تعریف جوران و گرینا می افزاید. (اناری، 1384)

گاروین(1984) معتقد بود كه اهمیت جنبه خاصی از كیفیت، با ماهیت محصول و نیاز مشتری تغییر می كند و در نتیجه، معنی خاصی از كیفیت به زمینه بكارگیری بستگی دارد. (بامنی مقدم، 1384)

دمینگ (1986) مشتری را  مهمترین قسمت یك خط تولید می دانست و معتقد بود كیفیت باید بر نیازهای حال و آینده مشتری متمركز باشد. (بامنی مقدم، 1384)

با توجه به این تعاریف كیفیت و تعاریف ارائه شده توسط نظریه پردازان دیگر، به نظر می رسد كه مفهوم گسترده كیفیت در خشنود بودن و رضایت مشتری میسر است. بر پایه همین برداشت یك تعریف كلی از كیفیت توسط انجمن كیفیت امریكا در سال 1987 به صورت زیر ارائه شده است كه همان تعریف مفهوم كیفیت در استانداردهای سری ایزو 9000 می باشد. آن تعریف كلی از كیفیت عبارت است از:

" كلیه خصوصیات و مشخصاتی از محصول (كالا یا خدمات) كه توانایی برآوردن نیازهای لازم و تعیین شده ای را داشته باشد." (بامنی مقدم، 1384)

2-3- مدل های تعالی سازمانی

2-3-1- تاریخچه تعالی سازمانی

اندیشمندان علم مدیریت با تکیه بر تجارب سازمانهای موفق و پیشرو، همواره در پی یافتن راه حل های جهت بهبود وضعیت و حرکت به سمت تعالی بوده اند که نتیجه تحقیق و مطالعات آنها، منجر به خلق ابزارهایی شده است که هر کدام از این ابزارها در صورت بکارگیری صحیح در زمان و مکان مناسب، می تواند منافع مادی و غیر مادی بیشماری را برای سازمانها به همراه داشته باشند. اما به موازات پیدایش تکنیکهای مدیریتی متنوع، مدل های تعالی سازمانی از دهه 1950 میلادی متولد شدند. مدل های تعالی سازمانی با الگو برداری از شرکت های موفق دنیا توانسته اند چارچوب مناسبی را برای مدیریت سازمان ها در محیط رقابتی ارایه نمایند. ویژگی بارز این مدل ها، نوع نگرش به سازمان (کل نگری) است که به مدیریت این امکان را می دهد تا ضمن ارزیابی سازمان تحت امر خود، بتواند آن را با سایر سازمان های مشابه مقایسه نماید. از سوی دیگر، مدل ها معمولاً به گونه ای طراحی شده اند که امکان استفاده از تکنیک های مختلف را برای سازمان فراهم می سازند .