مبانی نظری خانواده و روابط خانوادگی

مرور ادبیات

تعریف خانواده[1]

هرچند تمامی جامعه شناسان بر اهمیت خانواده در جهات اجتماعی تاكید دارند لیك این مفهوم هنوز هم یكی از پر ابهام ترین مفاهیم این مهم است.

برگس و لاك در اثرشان خانواده به سال 1953 می‌نویسند: «خانواده گروهی است متشكل از افرادی كه از طریق پیوند زناشویی، همخونی، و یا پذیرش (به عنوان فرزند) با یكدیگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشتركی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‌كنند»[2]

راجرز (به نقل از سیف 1378) خانواده را این طور تعریف كرده است: «خانواده نظامی نیمه بسته است كه نقش ارتباطات داخلی را ایفا می‌كند، و دارای اعضایی است كه وضعیتها و مقامهای مختلفی را در خانواده و اجتماع احراز كرده و با توجه به محتوای نقش وضعیتها، افكار، و ارتباطات خویشاوندی كه مورد تأیید جامعه‌ای است كه خانواده جزء لاینفك آن است، ایفای نقش می‌كند تعاریف محتوای نقش، در طول تاریخ خانواده بر حسب و قسمتهای مختلف تغییر پذیر است و در این تعریف خانواده نظامی نیمه بسته است كه نقش ارتباطات داخلی را ایفا می‌كند، این مربوط به اثرات متعامل پویاییهای خانواده است.

لوی می‌نویسد : «خانواده واحدی اجتماعی است كه بر اساس ازدواج پدید می‌آید.»[3] و در اثر گیری باز همین نویسنده در تعریف خانواده می‌نویسد : «خانواده پیوندی است كه با نهاد ازدواج ازدواج یعنی صورتی از روابط جنسی كه مورد تصویب جامعه قرار گرفته است، مرتبط است»[4]

خانواده در زمر‌ة عمومی ترین سازمانهای اجتماعی است و بر اساس ازدواج بین دست كم دو جنس مخالف تشكیل می‌گیرد. و در آن مناسبات خونی واقعی یا اسناد یافته به چشم می‌خوذد.

صافی (1374) خانواده را یك واحد اجتماعی كه بر اثر ازدواج یك زن و مرد پدید می‌آید و وجود فرزندان آن را تكمیل می‌كند، می‌داند.

شفائی (1364) موضوع خانواده را عبارت از چگونگی تشكیل خانواده و چگونگی حالات و عوارض حاصله در آن و شرایط تشكیل آن از عناصر مادی و معنوی و تكلیف و عوارض وظایف افراد خانواده می‌داند قائده خانواده را پدید آوردن یك كانون آسایش و خوشبختی و نشاط طبیعی می‌داند.

خانواده از دیدگاه دیگر معیار شناخت و سنجش آسیبهای اجتماعی است. به درستی آنگاه كه طلاق رو به فزونی می‌رود، كشمكشهای درونی خانواده اوج می‌یابد و فرزندان در سنین نوجوانی به دور از نظر والدین در ورطة آلای چون اعتیاد، بزهكاری و ... گرفتاری آینده باید دانشمندان و همة مسئولان جامعه در جستجوی علل عمیق اجتماعی آن به اعماق جامعه رسوخ كنند.