مبانی نظری تصویرسازی ذهنی وتوجه بیرونی ودرونی

در ایـن فصـل، ابتدا مبانی نظری مرتبط با کانون توجّه و سپس تصویرسازی ذهنی را مورد بررسی قرار می­دهیم. در زمینۀ اثرگذاری کانون توجّه بر یادگیری و اجرا، مدارک علمی بی­شماری در دسترس محقّقین قرار دارد و با توجّه به این­که در زمینۀ تصویرسازی ذهنی نیز تحقیقات زیادی صورت گرفته، كـه اكثـر ایـن تحقیقـات تـأثیـر مثبت آن­را در فـراگیری مهارت‌های حركتی به اثبات رسانده­اند (فلتز و لندرز[1]، 1983). به همین لحاظ در ادامه، مجمـوعة تحقیـقـات کانون توجّه و تصویرسازی و ترکیب این دو را مورد بررسی قرار می دهیم.

تعریف توجّه

سال­هاست که موضوع توجّه و نقش آن در اجرا و یادگیری انسان، توسط بسیاری از محقّقین رفتار حرکتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ویلیام جیمز (1890) یکی از نخستین روان­شناسان آمریکایی، توجّه را چنین تعریف کرد: انتخاب ذهنی چیزی در شکلی روشن و واضح از میان اشیاء یا زنجیره­ای از افکار ممکن.  و این ایجاب می­کند که برای برخورد مؤثرتر با برخی چیزها، از چیزهای دیگر صرف­نظر کرد. اگرچه از دورۀ جیمز تاکنون روان­شناسان به نحو وسیع­تری این موضوع را مورد تحقیق قرار داده­اند. امّا توجّه،  هنوز به­عنوان فرآیندی تلقی می­شود که انتخاب محرّک­های مربوط از محیط (درونی، بیرونی) را تسهیل کرده و محرّک­های دیگر را نادیده می­گیرد و منجر به پاسخ به محرّک­های مربوط، می گردد. از آن­جا که توجّه، فرآیندی فعّال و جهت­دار است که حتّی بعد از این­که پاسخی به محرّک داده شود، ادامه می­یابد (مرتضوی، 1378). وقتی­که واژه توجّه در متون مربوط به اجرای انسان به­کار می­رود، به درگیری در فعالیّت­های ادراکی، شناختی و حرکتی اجرای مهارت­ها اشاره می­نماید. ممکن است که این فعالیّت­ها، هوشیارانه یا به صورت ناهوشیار انجام شوند، برای مثال، کشف اطّلاعات در محیط، فعالیّتی است که به توجّه نیاز دارد. ما برای کشف ویژگی­هایی که در تعیین مهارت و چگونگی اجرای آن به ما کمک می­کنند، به مشاهده و توجّه به محیطی که در آن حرکت می­کنیم، می­پردازیم (مگیل، 1993). به ­طور کلّی توجّه، به معنی قابلیّت فرد در پردازش اطّلاعات می­باشد (اشمیت[2] 1991، مگیل 1993). همان­طور که نورمن[3] (1976) و موری (1970) خاطر نشان کردند که تعاریف زیادی از توجّه وجود دارد و افراد این اصطلاح را به شیوۀ­های مختلف مورد استفاده قرار می­دهند. اگر چه تلاش­های زیادی برای تعریف واژه توجّه صورت گرفته است (استلماخ و هاگز[4]، 1983). امّا هنوز معنای روشن و قابل فهمی برای آن ارائه نشده است.