مبانی نظری برنامه ریزی استراتژیک،برنامه ­ریزی استراتژیک در سازمان­ها

یكی از روش¬های شناسایی ماهیت برنامه¬ریزی استراتژیک بررسی تفاوت آن با سایر روش¬های برنامه¬ریزی است. امروزه در سازمان-های پیشرفته و در سطوح مختلف سازمان¬ها، برنامه¬ریزی به سه صورت اساسی برنامه¬ریزی استراتژیک، برنامه¬ریزی ترفندی  و برنامه¬ریزی عملیاتی  به شرح زیر جلوه گر می¬شود.

الف) برنامه¬ریزی استراتژیک:
در این برنامه¬ریزی، اهداف و خطوط كلی و رسالت سازمان در بلندمدت تعیین می¬شود. این نوع برنامه¬ریزی جامعیت داشته و در سطوح عالی سازمان شكل می¬گیرد؛ در این نوع برنامه¬ریزی چارچوبی مشخص برای برنامه¬ریزی ترفندی و برنامه¬ریزی عملیاتی ترسیم می-شود. این برنامه دارای دید بلندمدت است. در حكم چتری است كه كل سازمان را به نحوی در بر می¬گیرد.
ب) برنامه¬ریزی ترفندی:
این برنامه¬ریزی كه در آغاز در سازمان¬های نظامی به كار گرفته شد، فرایندی است كه به وسیله آن، مدیراندسته¬ای از فعالیت¬های مرتبط را در اجرای یك راهبرد تصویر می¬كنند. به عبارت دیگر، برنامه¬ریزی ترفندی به مسائلی مربوط می¬شود كه برای رسیدن به هدف¬هایی، توسط برنامه¬ریزان سطوح عالی سازمان ترسیم می¬شوند. این نوع برنامه¬ریزی شامل تدوین هدف¬ها و انتخاب وسایل لازم برای دستیابی به آن هدف¬ها است. چارچوب زمانی برنامه¬ریزی ترفندی، كوتاه¬تر از برنامه¬ریزی استراتژیک است. در نهایت، این برنامه¬ریزی به وسیله سطوح میانی سازمان انجام می-گیرد.

ج) برنامه¬ریزی عملیاتی:
فرایندی است كه به وسیله آن، مدیران اجرایی، فعالیت و گام¬های ویژه¬ای را در راستای رسیدن به اهداف مورد نظر ترسیم می¬كنند. برنامه¬ریزی عملیاتی چارچوب زمانی كوتاه¬تری نسبت به دو برنامه¬ریزی استراتژیک و ترفندی دارد؛ این نوع اغلب توسط مدیرانی صورت می¬گیرد كه مسئولیت محدود برای اجرای هدف¬های محدود دارند.
لازم به ذكر است كه مرز بین برنامه¬ریزی استراتژیک، ترفندی و عملیاتی كاملاً روشن نیست؛ تفاوت بین این سه برنامه¬ریزی نسبی است.
در خصوص تفاوت بین برنامه¬ریزی استراتژیک و برنامه¬ریزی بلندمدت  می¬توان به موارد ذیل اشاره كرد:
1-    برنامه¬ریزی بلندمدت تنها بر بخش¬هایی از سازمان تمركز دارد؛ اما گستره برنامه¬ریزی استراتژیک سراسر سازمان را در بر می-گیرد. تمایز دیگر این كه برنامه¬ریزی بلندمدت آینده را به صورت انتخابی می¬نگرد؛ در صورتی كه برنامه¬ریزی استراتژیک آینده را به صورت كلی در نظر می¬گیرد؛
2-     برنامه¬ریزی بلندمدت به طور كلی تصویری است از وضعیت مطلوب آینده و تداوم یا گستره چیزی كه از قبل وجود داشته است. این وضعیت¬ها یا اهداف نهایی، تصویری مطلوب از آینده یا گستره¬ای از وضعیت موجود هستند. تحقق این اهداف ممكن است نیازمند انجام تغییراتی در برخی از روش¬های انجام كار یا افزایش در هزینه¬های مالی و منابع انسانی باشد؛ اما فعالیت اساسی سازمان همچنان یكسان باقی می¬ماند؛ این امر در برنامه¬ریزی استراتژیک صادق نیست؛