مبانی نظری بررسی علل شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در منطقه 19 شهر تهران

در چارچوب نظري تحقيق، با اشاره به مفهوم و تعاريف اسكان غير رسمي از ديدگاه متفكرين مختلف، مشخص گرديد كه اسكان‌هاي غير رسمي در پاسخگويي فقرا به نياز سكونت‌شان در مدت زمان بسيار كوتاه شكل مي‌گيرند.  اسکان‌هاي غير رسمي عامل برجسته و غالب در شهرنشيني و تهيه مسکن براي فقراي شهري مي‌باشد كه نبايد به مانند بخشي از بحران کشوري مسکن، بلکه به عنوان سهم فقرا، براي حل مسئله خودشان نگريسته شود. 

در ادامه، به وضعيت اسكان هاي غير رسمي در سطح دنيا (كشورهاي جنوب و شمال) اشاره شد و مشخص گرديد كه در كشورهاي جنوب، شهر نشيني و رشد سريع آن تحت تاثير مسايل اقتصادي- سياسي و اکولوژي انساني آنها قرار دارد و بارزترين مشکلي که اوضاع نابسامان اقتصادي و توسعه برونزا در شهرهاي كشورهاي جنوب به نمايش مي‌گذارد؛ ايجاد حاشيه نشيني و اسکان هاي غيررسمي مي‌باشد. در كشورهاي شمال نيز پديده اسکان غيررسمي از بدو پيدايش، حاصل ذات نظام سرمايه داري، اهداف سود طلبانه آن و آنچه که در جوامع امروزي به آن "پيشرفت" اطلاق مي‌گردد، بوده است. 

از موضوعات ديگر مورد بحث، رويكردها و رهيافت هاي مداخله در اسكان هاي غيررسمي است كه از ديدگاه‌هاي متفاوت و در مقاطع زماني مختلف مورد بررسي قرار گرفت. در نهايت، پس از بحث و بررسي در خصوص وضعيت اسكان هاي غيررسمي و شناخت اين پديده و همچنين رويكردهاي مداخله در اينگونه بافت‌ها از دهه‌ي 1960 تا كنون، راهبرد توانمندسازي با توجه به تجارب موفق آن در بهبود وضعيت سکونتگاه‌هاي غير رسمي و اتفاق نظر جهاني در خصوص آن، به عنوان رويکرد نظري تحقيق، براي ساماندهي و بهسازي و بهبود كيفيت زيست در محدوده در نظر گرفته شده است.

فهرست مطالب
 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
مقدمه    9
2-1- نظریه های پیدایش سكونتگاه‌هاي غيررسمي    10
2-1-1- دیدگاه لیبرال    12
2-1-2- دیدگاه بنیادگرایی    12
2-1-3- جامعه گرایی    13
2-1-4- دیدگاه بوم شناسی    13
2-2- گرايش های شهرنشيني و سكونتگاه‌هاي غيررسمي    14
2-2-1- گرايشهای جهاني    14
2-2-2- گرايش های شهرنشيني و سكونتگاه‌هاي غيررسمي در ايران    24
2-3- ويژگي‌هاي اسکان‌هاي غيررسمي    26
2-4- علل پيدايش سكونتگاه‌هاي غيررسمي    28
2-4-1- عوامل ساختاري جامعه:    29
2-4-2- علل سازماني:    30
2-4-3- فقدان سيستم‎هاي حمايتي و مشاركتي:    30
2-4-4- فعاليت‎هاي باندهاي (مافيايي) نامشروع زمين    30
2-5- رويکردها و رهيافت‌هاي مداخله در اسکان هاي غيررسمي    31
2-5-1- رويکردهاي مداخله در اسکان‌هاي غيررسمي در قالب ديدگاه‌هاي مختلف    32
2-5-2- بررسي تاريخي رويکردهاي مداخله در اسکان‌هاي غيررسمي    46
2-5-2-1- مقطع اول (دهه 1960)    46
2-5-2-2- مقطع دوم (دهه 1970)    48
2-5-2-3- مقطع سوم (دهه 1980)    51
2-6- فرآيند توانمندسازي    55
2-7- ساختار و ابعاد توانمندسازي    56
2-8- اهمیت مشارکت در برنامهریزی شهری در راستای توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي    60
2-8-1- مشارکت توسعه‌ای    61
2-8-2- الگوی مشارکت ساکنین سکونتگاه‌های غیر رسمی    62
2-9- نتيجه گيري و ارائه رويکرد نظري تحقيق    65

منابع وماخذ    
 

فهرست نمودار
نمودار شماره 2-1 : چارچوب نظري ساماندهي سكونتگاههاي غيررسمي(صرافي، 1381:4).    11
نمودار شماره 2-2: نماي کلي طرح هاي خانه سازي دولتي، اراضي و خدمات، ارتقاء کيفيت سکونتگاه وطرح توسعه افزايشي به لحاظ نوع کارکرد (مأخذ: زماني، 1379:111).    36
نمودار شماره 2-3: هزينه‌هاي دولتي و ميزان سود در هريک از رويکردهاي برخورد با سكونتگاه‌هاي غيررسمي از دهه 1990- 1950    38
نمودار شماره 2-4 : ساختار فرايند توانمند سازي    39
نمودار شماره 2-5: ابعاد توانمندسازي    40
نمودار شماره 2-6: تأثیر تفویض اختیارات بر توانمندسازی    40
نمودار شماره 2-7: تأثیر رضایت مبتنی بر عملکرد بر توانمندسازی    41
 نمودار شماره 2-8: تأثیر غنی سازی کارکرد اجتماعی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-9: تأثیر مدیریت مشارکتی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-10:تأثیر تیم سازی (گروه سازی) بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-11: تأثیر مشارکت بر توانمندسازی    42
نمودار شماره 2-12: الگوي کلي راهبرد توانمند سازي    42