محرومیت از حقوق اجتماعی در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه

حقوق اجتماعی عبارت است از حقوقی که قانونگذار برای اتباع کشور به رسمیت شناخته است، و فرد آن را در ارتباط با مصالح عمومی جامعه و حاکمیت سیاسی دولت، اِعمال می کند. از این رو، در صورت مضر بودن نحوه اجرای این حقوق به منافع و ارزشهای جامعه، قانونگذار می تواند شخص را از اِعمال آن محروم نماید.

مجازات محرومیت از حقوق اجتماعی از نظر فقهی، از مصادیق مجازاتهای تعزیری محسوب شده است، و از نظر ماهیت حقوقی نیز جزء کیفرهای سالب حق می باشد که بیشتر به عنوان مجازات اصلی و تبعی، و در مواردی نیز به عنوان مجازات تکمیلی یا اقدام تأمینی و تربیتی مورد حکم واقع می شود. به نظر می رسد مناسبترین شکل اِعمال آن، دو وجه اخیر (مجازات تکمیلی و اقدام تأمینی) باشد.

« محرومیت از حقوق اجتماعی »، یکی از مصادیق واکنش جامعه در مقابل جرم و بزهکاری است که در حقوق کیفری از آن بحث می شود؛ بدین معنا که شخص در اثر ارتکاب برخی از جرایم و محکومیت کیفری، از تمام یا برخی حقوق و مزایای اجتماعی و سیاسی خویش محروم می گردد.

موضوع محرومیت از حقوق اجتماعی در بسیاری از کشورها بویژه ایران، به عنوان یکی از مجازاتها مطرح بوده است. پیشینه این مجازات در حقوق کشورمان، به قانون مجازات عمومی مصوب 1304 برمی گردد. این مجازات در اصلاحات بعدی بویژه بعد از انقلاب اسلامی نیز دگرگونیهای زیادی به خوددیده است. از طرفی، این مجازات با مزایای اجتماعی و سیاسی افراد و حقوق و آزادیهای مشروع و قانونی شهروندان سروکار دارد، و در مواردی این حقوق و آزادیها را محدود می نماید یا شخص محکوم را از آن محروم می کند. از این رو، شناخت مفهوم و مصادیق حقوق اجتماعی و ارائه ضابطه دقیق در این میان، ضرور می نماید تا مبادا حقوق و آزادیهای مشروع افراد جامعه بویژه محکومان، بی جهت و بدون ضابطه مشخص قانونی، تضییع شود.

فهرست مطالب
محرومیت از حقوق اجتماعی در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه    1
مقدمه    2
الف: مفاهیم    2
1. تعریف حقوق    3
1.1. حقوق نوعی    3
2.1. حقوق شخصی و اقسام آن    3
2. تعریف حقوق اجتماعی    4
ب: مصادیق حقوق اجتماعی    6
ج: جایگاه فقهی محرومیت از حقوق اجتماعی    7
1. ممنوعیت از ایفای برخی نقشها    7
2. محرومیت از برخی حقوق مدنی    7
2.2. محرومیت از ازدواج    8
3.2. محرومیّت از حق ادای شهادت    9
د: ماهیت فقهی کیفر تعزیری    10
1. مفهوم کیفر تعزیری    11
2. انواع کیفر تعزیری    12
ه: جایگاه حقوقی محرومیت از حقوق اجتماعی    13
1. محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات اصلی    13
2. محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تکمیلی    14
3. محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی    15
1. محرومیت از تمام یا بعضی از حقوق اجتماعی ....    16
6. محرومیت از حق ولایت یا حضانت یا وصایت یا نظارت.»    16
4. محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان اقدام تأمینی    19
و: ارزیابی محرومیت از حقوق اجتماعی    19
نتیجه گیری    21