شرایط، اهداف و آثار ثبت ازدواج و طلاق

این پایان نامه در مورد شرایط، اهداف و آثار ثبت ازدواج و طلاق صحبت خواهد کرد.در ابتدا مبانی فقهی و تعاریفی از موضوعات نکاح، طلاق و ثبت داریم سپس پیشینه تاریخی ثبت نکاح و طلاق و مستندات شرعی و قانونی آن را بررسی می کنیم. در فصل دوم نیز اهداف ثبت اسناد رسمی ازدواج و طلاق، شرایط ثبت اسناد نکاح و آثار ثبت ازدواج و طلاق بصورت کامل شرح داده می شوند.

مستندات شرعی و قانونی ثبت ازدواج و طلاق

1. مبانی فقهی ثبت احوال
یکی از اهداف و آرمان های فطری و غریزی انسان آن است که همیشه درصدد است تا به منافع و مصالح خود دست یابد خواه آن مصالح و منافع شخصی و خصوصی باشند یا عمومی و نوعی. و از آنجایی که دین مقدس اسلام دین فطرت است، نسبت به منافع و مصالح شخصی و نوعی انسان ها کاملاً توجه داشته و قوانینی را که وضع نموده است به خاطر فراهم نمودن و رسیدن به این اهداف و مصالح عالی می باشد.بررسی تاریخی نیز نشان می دهد، قواعدی که بر جوامع ابتدایی حاکم بوده، بیشتر جنبۀ مذهبی داشته است. پیامبران نیز کهن ترین معلمان بشریت هستند و سهمی عظیم در تمدن کنونی دارند. در طول تاریخ نیز کمتر دوره ای را می توان نام برد که حقوق از قواعد مذهبی متأثر نشده باشد. همانطوری که در برخی از کتب حقوق در این باره آمده است:«در اروپا، دین مسیح حقوق رم را زیر نفوذ خود گرفت و هم اکنون نیز بسیاری از قوانین اروپایی از حقوق کلیسا و تعلیم های اخلاقی مسیح گرفته شده است. در چین و هند و ژاپن، عرفای مذهبی در تعلیم روابط عمومی سهم مؤثر دارد».

در ایران، سالیان دراز دین زرتشت یکی از عوامل مهم همبستگی اجتماعی و از ارکان مهم دولت به شمار می آمد. اردشیر بابکان مؤسس سلسلۀ ساسانی هنگام مرگ خود به پسرش شاپور گفت:«ای فرزند دین و ملک دو برادرند که هیچ یک را بر دیگری بی نیازی نیست. دین اساس ملک و ملک اساس دین است...»«پس از حمله اعراب به ایران، مذهب زرتشت به تدریج جای خود را به دین اسلام داد، و قواعد آن نزدیک به سیزده قرن تمام شئون اجتماعی را اداره کرد. در تمام این دوره، هیچ قانونی به جز شرع وجود نداشت و هیچ عرفی جز به امضاء آن مایه نمی گرفت....» پس از ذکر رابطه تاریخی مذهب و حقوق، به اصل بحث برمی گردیم که این مبانی مذهبی در تدوین قوانین چه نقشی را ایفا می کنند.

اگر به منابع حقوق اسلام مراجعه کنیم، می بینیم که شارع مقدس، احکام بسیاری از مسائل را هم در باب معاملات اعم از عقود و ایقاعات و هم در باب احکام عبادی بیان فرموده است. اما برخی از امور هستند که شارع مقدس نسبت به آنها اظهارنظری نفرموده مانند وضع برخی قوانین مثل ثبت احوال، قانون بیمه و... در اینجا به این سؤال باید پاسخ بدهیم که در حکومت اسلام که حقوق رسمی، حکم خداست و ناشی از اوامر و نواهی اوست، تدوین این قوانین که شرع مقدس متعرض آنها نشده است بر چه مبنایی باید باشد؟ به عبارت دیگر، مبانی فقهی این نوع قوانین چیست؟

در جواب ابتدائاً یک مقدمه ذکر می کنیم و سپس این سؤال را بررسی می کنیم. مقدمتاً باید گفت که الزام به ثبت وقایع اربعه( ولادت، ازدواج، طلاق و فوت ) در متون فقهی ما نیامده است. چرا که ثبت این وقایع از شرایط صحت آنها محسوب نمی شود و عدم ثبت آنها نیز به اصل صحت، خللی وارد نمی کند. و قبل از الزام به ثبت این وقایع عرف جامعه به این صورت بود که به عنوان مثال ازدواج و طلاق هایی که در حضور علما انجام می گرفت، آن را در دفاتری که احیاناً در نزد خود داشتند، ثبت می کردند و رونوشت آن واقعه را به طرفین ارائه می دادند. ولی کم کم به لحاظ گسترده شدن جوامع و ازدیاد جمعیت، حاکمان جهت برخی مصالح و از جمله اثبات وقوع این وقایع و یا احیاناً الزام اشخاص به نظام وظیفه و ... احساس کردند که ثبت آنها را نیز الزامی کنند. در حقیقت مصالح جامعه ایجاب می کرد که ثبت این وقایع را الزامی نمایند.

فهرست مطالب

فصل اول:تبیین مفاهیم و تاریخچه بحث    2
1-1. تبیین مفاهیم    3
1-1-1. تعریف ثبت    3
1-1-2.تعریف نکاح    4
1-1-2-1. تعریف لغوی نکاح    4
1-1-2-2. تعریف نکاح از دیدگاه فقها    6
1-1-2-3. تعریف نکاح از دیدگاه حقوقدانان    7
1-1-3. نکاح منقطع    10
1-1-3-1. تعریف لغوی متعه    11
1-1-3-2. تعریف اصطلاحی نکاح متعه    11
1-1-3-3. مبانی فقهی ازدواج موقت    13
1-1-3-4. تفاوت نکاح منقطع با دائم    14
1-1-4. انواع ازدواج در اسلام    16
1-1-7. تعریف طلاق    17
1-1-7-1. تعریف لغوي    17
1-1-7-2. تعریف اصطلاحي طلاق    17
1-1-8. فسخ نکاح    18
1-1-9. ضمانت اجرای مدنی    20
1-2. بررسی بستر تاریخی ثبت نکاح و طلاق و مستندات شرعی و قانونی آن    21
1-2-1. بستر تاریخی ثبت نکاح و طلاق    21
1-2-1-1. لزوم ثبت اسناد ازدواج و طلاق در مقررات قبل از انقلاب اسلامی    22
1-2-1-2. لزوم ثبت اسناد ازدواج و طلاق در مقررات بعد از انقلاب اسلامی    25
1-2-2. مستندات شرعی و قانونی ثبت ازدواج و طلاق    27
1-2-2-1. مبانی فقهی ثبت احوال    27
مصالح از دیدگاه اهل سنت    30
ب) دلیل عقلی    33
ج) سیره عقلاء    34
1-2-3. مبانی و مستندات قرآنی    37
1-2-3. مستندات قانونی    39

فصل دوم:شرایط، اهداف و آثار ثبت ازدواج و طلاق    41

3-1. شرایط ثبت اسناد نکاح    41
سند در معنای عام    42
سند در معنی خاص    42
3-1-1. شرایط شکلی    47
3-1-1-1. تنظیم سند بر روی اوراق رسمی چاپی    47
3-1-1-2.  تنظیم به زبان فارسی    47
3-1-1-3. الصاق تمبر    48
3-1-1-4.  پرداخت حق التحریر و حق الثبت    48
3-1-1-5. لزوم مهر و امضاء:    48
3-1-1-6. تاریخ و شماره سند رسمی    48
3-1-2. شرایط ماهوی سند    49
3-1-2-1. صلاحیت تنظیم کننده سند    49
3-1-2-2. اهلیت متعاقدین    50
3-1-2-3. قصد و رضای طرفین معامله    51
3-1-2-4. مشروعیت جهت عقد و عدم مخالفت با قانون و نظم عمومی و اخلاق حسنه    52
3-2. اهداف ثبت اسناد رسمی ازدواج و طلاق    53
3-2-1. اطمینان از صحت نکاح    53
3-2-1-1. تکلیف سردفتر به احراز هویت زوجین    54
3-2-2. پیشگیری از اختلافات    55
3-2-3. سهولت اثبات حقوق زوجین    56
3-3. آثار ثبت ازدواج و طلاق    57
3-3-1. اعتبار مندرجات و محتویات اسناد رسمی    57
3-3-2. مزایای اسناد رسمی    58
3-3-3. اعتبار اسناد رسمی در دعوی راجع به سند رسمی    59
3-3-4. غیرقابل اثبات بودن ادعای مخالف    60

منابع و مآخذ    62