مقاله تحلیل محتوای کتاب دین و زندگی سال اول دبیرستان

یکی از مسائل اساسی زندگی انسان، مسئله تعلیم و تربیت است. تعلیم و تربیت نیز دارای دامنه گسترده‌ای است. یکی از مهمترین انواع تربیت، تربیت دینی است.

انجام این رسالت در کشور ما به عنوان یک جامعه اسلامی، تا حدود زیادی به نهاد آموزش و پرورش واگذار شده است. در درون این نهاد، کتاب‌های درسی به عنوان یک ساز وکار مؤثر مطرح هستند. محتوای این کتاب‌ها میتوانند نقش مؤثری در هدایت و پرورش دینی و اسلامی دانش‌آموزان ایفا کنند. ‏

‏«نقش کتاب در فرایند تعلیم و تربیت فراهم کردن امکانات و شرایط مناسب برای ایجاد تغییرات مطلوب رفتاری در دانش‌آموزان از طریق آموزش است» (ایمانی و مظفر، ۱۳۸۳: ۱۱۶). در این زمینه محتوای کتابهای درسی قرآن و دینی از جایگاه خاصی برخوردار هستند. این کتابها از جمله مهمترین کتابهای درسی هستند که در امر تعلیم و پرورش باورها، بینشها و ارزشهای دینی میتوانند نقش مهمی ایفا کنند.

در نتیجه توجه به محتوای گنجانده شده در آنها، از ضرورت والایی برخوردار است. کتاب درسی و محتوای آنها یکی از عناصر مهم آموزش و پرورش، به ویژه در نظام‌های آموزشی متمرکز، که کشور ما نیز در آن رده جای دارد، قرار گرفته است. کتابهای درسی به عنوان وسیله آموزشی فراگیر، زمینه‌ساز تحقق اهداف کلی و آموزشی هستند. ‏

در این کتابها، محتواها باید ضمن توجه به اهداف کلی آموزشی، از نظر علمی نیز دارای دقت و اعتبار بالایی باشند (شعاری‌نژاد،۱۳۸۸: ۳۶). یکی از اهداف اصلی آموزشهای دینی، ایجاد هدف در زندگی و معنادار کردن آن و در واقع توجه به عوامل انگیزشی است. رفتار و فعالیتهای انسانها ناشی از انگیزه‌ها یا نیازهای آنان است. ‏

‏«انگیزش اصطلاحی است که اصولاٌ با سخت کوشیدن به کار برده میشود و با امیال و خواسته‌ها همراه است» (حسینیان، ۱۳۷۹). انگیزش بیانگر آن دسته از فرایندهای روانشناختی است که علت برانگیختگی، هدایت و تداوم اعمال ارادی هدفمند است؛ به عبارت کلی‏تر می‏توان انگیزش را حالتی در افراد دانست که آنان را به رفتار و عمل خاصی متمایل می‏سازد.

اگرچه این حالت از ابتدای خلقت نوع انسان، در نهاد بنی‏آدم نهفته بوده است و انسانها همیشه در انجام اعمال مختلف خود تحت تأثیر کشش و جاذبه‏هایی که امروزه از آنها به عنوان انگیزش یاد می‏شود، قرار داشته‏اند.

سعی در شناختن انواع انگیزه و نحوه به وجودآمدن آن جالب است.‏‏ اصولا رفتار و سلوک بشری همواره دارای علت است. انگیزش علت و عامل اصلی رفتار است، چه آن را شرایط موجود در محیط ایجاد کرده، چه از تظاهرات رفتاری، فیزیولوژیکی و گزارش شخصی استنباط شده باشد، انگیزش را میتوان به عنوان عامل نیرو دهنده و هدایت‌کننده رفتار تعریف کرد(گیج و برلاینر، ۱۹۸۴).