بررسی شخصیت انوشیروان از باستان تا دوره اسلامی

فصل اول

ساسـانیان

پادشاهی ساسانیان تا قباد

اصلاحات خسرو انوشیروان

سكه های خسرو انوشیروان و جام خسرو

ایوان مداین یا طاق كسری

فصل دوم

خسرو انوشیروانی در ادبیات باستانی ایران

خسرو انوشیروان در كتابها و آثار دوران اسلامی

پادشاهی خسرو انوشیروان به روایت مورخان اسلامی

نتیجه‌گیری

ساسـانیان

ساسان موبد آتشكده ای بود كه در استخر برای ستایش ایزد بانو آناهیتا اختصاص داشت. همسر وی، رام بهشت، دختر یكی از پادشاهان بازرنگی بود و این سلسله پادشاهان در نیسایه سلطنت داشتند. ( شهر مزبور به مناسبت دیوارهای سفید از زمان استیلای عرب در فارس موسوم به بیضا شد).

پاپك پسر ساسان روابط خود را با بازرنگی‌ها مغتنم شمرد و یكی از پسران خویش را كه اردشیر نام داشت در دارابگرد به مقام عالی نظامی ارگبد رسانید. مقارن این احوال پاپك بر گوچهر (گوزهر) شاه كه خویشاوند او نیز بود شورید و مكان گوچهر را كه معروف به كاخ سفید بود به تصرف در آورد. سپس او را كشت خود بر اریكه سلطنت نشست. آنگاه از اردوان پنجم لقب پادشاهی برای پسر بزرگ خود شاپور خواست.

اردشیر بابكان رسماً در سال دویست و بیست و شش میلادی تاج شاهنشاهی ایران را بر سرگذاشت، گمان می رود این تاجگذاری را در زادگاه خود پارس، یا در معبد آناهیتا واقع در شهر استخر و یا در تنگة نقش رجب نزدیك استخر انجام داده باشد، زیرا اردشیر و شاپور اول در این جای نقش جلوس خود را بر سلطنت بر روی سنگ حجاری كرده‌اند.

اردشیر حكومت ملوك طوایفی عهد اشكانی را برانداخت، از قدرت خاندان

های بزرگ كاست و با ایجاد سپاه منظم وحدتی در قلمرو خود پدید آورد. البته استقرار قطعی حكومت اردشیر چند سال پس از غلبه بر اردوان به دست آمد.

در قرن پنجم میلادی ، احتمالاً در دوران بهرام پنجم ، «زرتشت خوركان» كه موبد موبدان و اهل فسای فارس بود، دست به اصلاحاتی در این زرتشی زد و مدعی تاویل و تعبیر درست در اوستا شد. احتمالاً زرتشت خوركان، جنبشی را كه پیش از او به وسیله بوندس آغاز شده بود از نو برانگیخت و شاخ و برگ داد. بوندس را بعضی یكی از پیروان مانی دانسته اند كه مدتی در روم زندگی كرد و در اواخر قرن سوم میلادی یا نیمة اول قرن چهارم میلادی ، بدعت جدیدی را كه درست دینی نامیده می شد، به وجود آورد سپس آنرا در ایران رواج داد. به هر حال پس از شورش درست دینان به رهبری مزدك و پیامدهای آن،‌ این جنبش به نام رهبرش مزدكی خوانده شد

برقراری نظم و آرامش

خسرو در آغاز سلطنت به قلع و قمع نزدیكانش پرداخت و به دنبال آن تصمیم به انجام اصلاحات و برقراری نظم و آرامش در كشور گرفت . به فرمان وی اموال و املاكی كه در روزگار شورش های مزدكیان از بزرگان غصب شده بود، به ایشان بازگردانده شد. همچنین به دستور خسرو، كودكانی كه در نسبشان اختلاف بود به كسی كه منتسب به او بود داده شدند و زنانی كه در جریان اغتشاشها به زور به ازدواج مردی درآمده بودند، مخیر شدند كه بمانند یا باز گردند.

یكی از اصلاحات مهم خسرو انوشیروان،‌ تغییر در چگونگی اخذ مالیات بود. پیش از كسری انوشیروان مالیات بر اساس اصول مقاسمه مستقر بود. مقاسمه عبارت است از مالیات جنسی كه طبق قاعدة ‌معینی از محصول گرفته می شود

اصلاحات اجتماعی خسروانوشیروان، بخصوص سیاست ارضی او در تاریخ جامعه روستایی ایران اهمیت بسزایی دارد. سیاست ارضی خسرو اول پس از خشكسالی و قحطی های متعاقب آن آغاز شد. خشكسالی از دورة فیروز و قباد كم و بیش ادامه داشت و در دورة قباد نتایج خود را ببار آورد