بررسی عوامل موثر حاشیه نشینی در ارتکاب جرم در شهر ارومیه

معمولاً شهرنشینی و صنعتی شدن را مترادف متمدن شدن و توسعه می دانند چرا كه در مقایسه با جامعه ماقبل صنعتی- سرمایه داری، انسان روستایی و یا قبیله ای پیوسته با فقــر و بیماری، بیسوادی، غارت، كشتار و ظلم دست به گریبان بوده است. وضعیت جامعه فعلی بشری از منظر دستاوردهای عظیم آن قابل قیاس با گذشته ماقبل شهری و صنعتی شدن نیست. [1]

اما اداره و ساماندهی جامعه نوین و توسعه فزاینده آن چنان پیچیدگیهایی ایجاد كرده كه در اغلب موارد به درماندگیهایی ختم شده اند كه امروزه با واژه بحران شناخته می شوند: بحران تـــروریسم، بحـــران جنگ ادیـان یا تمــدنها (ساموئل هانتینگتـون)، بحـــران محیط زیست، بحران ایدز، بحران فقر و بالاخره بحران حاشیه نشینی شهری كه این آخری مستقیماً در حوزه مدیریت شهری و توسعه قرار می گیرد.

در كشور ما این بحرانها از حساسیت بیشتری برخوردارند. در این سرمقاله برای نمونه به یكی از تكان دهنده ترین حوادث كشورمان یعنی حادثه پاكدشت در كلانشهر تهران می پردازیم.

حاشیه‌نشینی از پیامدهای توسعه ناهمسو و بدریخت در نظام شهرنشینی است. بیش از 50 درصد از جمعیت جهان در شهرها سكونت دارند، فضا‌هایی منطقه‌ای كه بستری گسترده از ساختارهای خرد و كلان ارتباطی، تعارضات اجتماعی و خشونت‌های سازمان یافته را ترسیم می‌نماید. بسیاری از مسائل اجتماعی-اقتصادی و سیاسی در كشورهای در حال توسعه ناشی از رشد و گسترش بدریخت نظامها و فضاهای شهرنشینی بوده است[2]. در روند توسعه شهرنشینی به ویژه بعد از انقلاب صنعتی و قرن نوزدهم با دگرگونی ساختار اجتماعی-اقتصادی سنتی، توزیع نابرابر منابع و تسهیلات در فضای منطقه‌ای توسعه یافته است که و با وضع مناسبات نوین اجتماعی، زمینه‌ساز شكل‌گیری ساختار از ریخت افتاده ای از توسعه بوده‌ایم. در این ساخت به نقل از چارلز آبرامز« محدوده‌های فاقد یا تقلیل یافته ای از تسهیلات و خدمات شهری به وجود آمد‌ند كه حاشیه‌نشینان بوده و در چرخه شهرنشینی  دروازه‌بانان اجتماعی ([3]) نامیده‌ شدند. (زاهدی،1382: 25) 

 زمانی كه ساختار كلان در توزیع سرمایه با ایجاد نابرابری برخی از فضاهای منطقه‌ای مثل روستاها و شهرهای كوچك را محروم می‌نماید، به خلق پاره‌ای از نظامهای وابسته ، حاشیه‌ای ، عقب‌مانده ، سكونتگاه‌های غیرقانونی و مهاجر [4]دامن می‌زند. (حاشیه‌نشینی 2، شیخاوندی، 1382: 122-121) ساكنینی كه با پذیرش یا رد اهداف ساختار كلان شهری از راه مناسبات غیرتعریف شده و وسایل غیرقانونی درصدد كسب امتیازات محروم شده‌اند.(ر.ك: نظریه مرتون، مناسبات اهداف- وسیله) این توزیع مناسبات و تسهیلات اثرات اقتصادی، اجتماعی و جنایی خواهد داشت. در این پژوهش به ترسیم و بیان تحلیلی این ساختارها و اثرات آن در مناطق حاشیه‌ای و پیرامونی شهر ارومیه پرداخته می‌شود.

[1] Raymond Gsn 1377

[2] Homer-Dixon

[3] - social gate Keepers

[4] - Marginal-Illegal