تحقیق بررسی امكان بكارگیری سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC)

 چكیده:

سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت یكی از سیستم‌های نوین بهای تمام شده محصولات و خدمات می‌باشد كه اطلاعات مورد نیاز مدیران را بهتر و دقیق‌تر فراهم می‌كند و استفاده كنندگان را در امر تصمیم‌گیری صحیح و مناسب یاری می‌نماید. این پژوهش جزء تحقیقات علمی و كاربردی است كه در كارخانجات تولیدی نورد آلومینیوم انجام گرفته است كه پس از بررسی و تجزیه و تحلیل روش موجود بهای تمام شده آن كارخانه و تشخیص نقاط ضعف و قوت آن به تبیین اهمیت سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت در كارخانه نورد پرداخته و سپس مراحل سیستم ABC شناسایی گردیده است.

همانطور كه از موضوع تحقیق برمی‌آید، محقق بدنبال تعیین اهمیت سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت كارخانجات تولیدی نورد آلومینیوم اراك بوده و برای اینكار در قلمرو زمانی سال مالی 83-84 شركت مذكور، صورتهای مالی و اطلاعات مالی مربوط به آن دوره را مورد بررسی قرار داده و پس از شناخت سیستم حاكم بر شركت و نحوه گردش عملیات حسابداری آن و شناسایی مراكز فعالیت عمده و تلفیق منطقی این فعالیتها، نهایتاً 13 فعالیت را بعنوان زیربنای سیستم ABC شناسایی كرده و محركهای هزینه هركدام از این فعالیتها را انتخاب كرده است.

نتیجه مطالعات و تحقیقات انجام شده چنین نشان داد، كه استفاده از سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت نه تنها باعث تخصیص هرچه دقیق‌تر هزینه‌های سربار می‌شود بلكه باعث می‌گردد كه مدیران داخلی شركتها با استفاده از اطلاعات بدست آمده، در خصوص برنامه‌ریزی و كنترل تولید تصمیمات بهتری را اتخاذ نموده و شركت را در كسب سود یاری نمایند.

1 مقدمه:

تغییر و تحولات ایجاد شده در شرایط درونی و بیرونی كاركرد بنگاههای اقتصادی و سازمانها و تاثیر عواملی نظیر تشدید روند رقابت، اهمیت یافتن، اعمال مدیریت فعالیتها و حیاتی بودن پاسخگوئی به نیاز مشتریان از طریق تلفیق مناسب كیفیت و سود مورد انتظار، مسئولیت و نقش سیستمهای هزینه‌یابی را بطور ریشه‌ای دگرگون كرده است.

نتیجه مطالعات و تحقیقات انجام شده چنین نشان می‌دهد كه هر دو گروه تهیه كنندگان و استفاده كنندگان از اطلاعات مربوط به بهای تمام شده محصولات، از سیستمهای فعلی هزینه‌یابی ناراضی بوده و روش تخصیص هزینه‌های سربار كارخانه به محصولات نیز به نحوی موثر در ایجاد این نارضایتی مدیران موثر است. بهرحال، اغلب مدیران توجه دارند، كه برآورد و پیش‌بینی هزینه‌های بلندمدت شامل تخصیص هزینه‌های سربار به بهای تمام شده محصولات، عمل مفید و قابل قبولی است كه می‌تواند انجام دهند.

سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت، نتیجه تلاش حسابداران مدیریت، برای فراهم نمودن نیازهای جدید اطلاعاتی در عصر اطلاعات و شناخت فعالیتهای دارای ارزش افزوده و به تبع آن حذف فعالیتهای بی‌ارزش و همچنین افزایش دقت هزینه‌یابی است. این سیستم علاوه بر اندازه‌گیری صحیح بهای تمام شده، قادر به ارائة اطلاعات مفیدی در مورد عملكرد فرآیندهای كسب و كار سازمان است.

فراهم نمودن اطلاعات غیر مالی فعالیتها در كنار اطلاعات مالی موجب شده است كه سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت به عنوان ابزار قدرتمندی در جهت بهبود كسب و كار سازمانها مورد استفاده قرار گیرد. این سیستم بعلت دارا بودن مزایایی مانند: توانائی تمركز بر مشتریان، شناخت فرصتها، استقرار اقتصادی و تشویق اصلاحات قادر است بسیاری از نیازهای شركتهای رده جهانی را به لحاظ تقویت موقعیت رقابتی، دستیابی به خشنودی پایدار مشتریان و كسب سود مورد انتظار برآورده كند.

هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (ABC) ادعا می‌كند محصولات و خدمات تولید شده، مستقیما مصرف كننده منابع نیست، بلكه مصرف كننده فعالیتهاست. از این نظر هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت، سیستم تسهیم هزینه بر مبنای رسیدگی و تحقیق است، به نحوی كه از طریق تجزیه و تحلیل واحد اقتصادی و فرآیندهای مورد عمل، محركهای هزینه شناسایی می‌شود.

ضرورت انجام تحقیق بكارگیری سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت، نیازمند وجوه شرایط بخصوصی است كه این شرایط تحت عناوین زیر قابل طبقه‌بندی است:

1ـ شیوه كسب و كار انتخاب شده توسط مدیریت سازمانها و آگاهی آنها از مزایای ABC (Activity Based Costing) در جهت جوابگوئی به نیازهای اطلاعاتی منتج از این انتخاب.

2ـ وجود داده‌های مورد نیاز جهت طراحی و استقرار سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در درون سازمان بعلت فقدان شناخت كافی از وجود شرایط لازم برای بكارگیری سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در شركتهای مورد آزمون و همچنین عدم وجود یك الگوی مناسب جهت طراحی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در ایران.

توسعه اقتصادی یكی از اهداف اصلی كشورهای در حال توسعه، منجمله كشور ما ایران می‌باشد.

توسعه پایدار به رشد و بالندگی صنایع كشور وابسته است، و كشور ما نیز در عرصه جهانی جایگاهی بزرگ دارد و برای حفظ این جایگاه نیاز به اطلاعات روز جهان برای رقابت در جامعه جهانی دارد و هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت نیاز روز جامعه صنعتی ایران و جهان برای كاهش و مدیریت هزینه‌ها می‌باشد كه می‌بایستی تلاش زیادی برای تفهیم و بكارگیری آن در صنعت كشورمان انجام شود.

از آنجا كه هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت می‌تواند اطلاعات صحیح تری در خصوص هزینه‌های محصول ارائه دهد، طی سالهای اخیر توجه زیادی را به خود جلب كرده است. از دیدگاه حسابداری صنعتی، هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت را می‌توان بسط تكامل یافته‌ای از روش تخصیص دو مرحله‌ای هزینه تلقی كرد كه شالودة سیستمهای نوین حسابداری بهای تمام شده است. در مرحله اول این روش، هزینه‌های غیر مستقیم منابع به مخازن هزینه تخصیص می‌یابد و در مرحله دوم، هزینه‌های انباشته شده در مراكز هزینه به محصولات تخصیص داده می‌شود. تخصیص طبق مرحله اول معمولا برای ارزیابی عملكرد مدیر مسئول مركز هزینه و تخصیص طبق مرحله دوم برای تعیین بهای تمام شده محصولات بكار می‌رود.

در واقع جهت تعیین تخصیص هزینه‌ی تولیدی به موجودی‌ها و نیز به منظور دستیابی به سودآوری بلندمدت، سیستم‌ها باید اهداف كنترلی و برنامه‌ریزی را نیز تامین نمایند و از آنجائیكه ساختار هزینه‌ها و تولیدات بسیاری از شركتها در سالهای آخر تغییر یافته است به طوریكه دستمزد كه بخش اعظم هزینه‌های تولیدی را به خود اختصاص می‌‌داد امروزه بخش اندكی از هزینه تولید را تشكیل می‌دهد و در مقابل سربار تولید بخش عمده هزینه‌های تولیدی را دربر گرفته است. 

در بسیاری از موارد هزینه‌های سربار با تعداد فعالیتهای مربوط به یك محصول رابطه دارد نه با مقدار واحدهای تولید شده از محصول به عنوان مثال یك شركت تولیدی را درنظر بگیرید كه 2 محصول مشابه تولید می‌كند. محصول اول از 10 قطعه تشكیل شده است در حالی كه محصول دوم از یكصد قطعه تشكیل شده است. هر قطعه قبل از نصب باید معاینه و بازدید شود بنابراین مشخص است كه تحویل و دریافت یكصد قطعه در مقایسه با ده قطعه نیاز به فعالیت بیشتری دارد. در صورتی كه همین هزینه در روش سنتی براساس مبانی جذب سربار هر محصول به طور كلی به محصولات تخصیص می‌یابد. بنابراین ضرورت بكارگیری روش هزینه‌یابی جدیدی كه بتواند نحوه وقوع هزینه های سربار را در شركت نشان دهد احساس می‌شود. این نگرش نسبت به وقوع هزینه‌ها را مدیریت برمبنای فعالیت (Activity Based Managment) می‌گویند كه به معنی استفاده از سیستم حسابداری برمبنای فعالیت می‌باشد. در این سیستم بر فعالیت‌ها به عنوان موضوع اساسی هزینه‌ها (مولد اساسی هزینه‌ها) تأكید شده است. 

براساس این سیستم هزینه مقادیر تولید براساس جمع هزینه‌های فعالیت‌های صرف شده برای آن بدست می‌آید. ویژگی این سیستم این است كه هزینه‌ها با توجه به مناسبت‌های مهمی كه در طی زمان رخ می‌دهد اندازه‌گیری و ردیابی می‌شود و فعالیت به معنی روش یا فرآیندی كه موجب انجام كار می‌شود تعریف می‌گردد.

هزینه یابی برمبنای فعالیت‌ها مبتنی بر این مفهوم است كه «منابع به مصرف فعالیت‌ها می‌رسند و فعالیت‌ها صرف تولید محصولات می‌گردند.»

برخلاف روش سنتی حسابداری كه از یك نرخ كلی جذب سربار استفاده می‌شود و یا گاهاً نرخ‌های جداگانه برای هر دایره استفاده می‌شود، در این سیستم (ABC) برای هر فعالیت یك مبنای جداگانه به عنوان مولد اساسی هزینه‌ها تعیین، و براساس آن یك نرخ جداگانه نیز محاسبه می‌گردد. هر فعالیت تنها یك مولد هزینه دارد. 

عوامل موثر بر انتخاب مولد هزینه:

الف ـ درجه همبستگی بین هزینه‌ها و آن رویداد با مبنا

ب ـ فزونی منافع بر مخارج به كارگیری مولد هزینه به عنوان مبنا (Measurement Cost)

ج ـ اثرات رفتاری كه در تصمیم‌گیری و یا تعیین قیمت‌ها و.‌.. دارد (Behavioral Effects)

مناسبت استفاده از ABC به قضاوت‌های مدیریت بستگی دارد و ABC بجای تمركز بر استفاده‌كنندگان از سیستم حسابداری بر قابلیت‌های سیستم تمركز می‌نماید. شركت‌هایی كه دارای خصوصیات ذیل هستند به كارگیری ABC برایشان بیشتر مفید است.

1ـ هزینه‌های سربار بالایی دارند.

2ـ تنوع فعالیت دارند.

3ـ تنوع محصولات دارند.

4ـ تغییرات مستمر در فعالیت‌ها دارند بدون اینكه سیستم حسابداری تغییر یافته باشد.

5ـ تكنولوژی پیشرفته دارند.

همچنین با توجه به موضوعات مشروح قبل، بدیهی است كه هرگاه شركت از سیستم هزینه‌یابی سفارش كار استفاده نماید، به علت تنوع محصولات و سفارشات نسبت به سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای، استفاده از سیستم ABC كارآمدتر خواهد بود و همچنین در شركت‌هایی كه تنوع محصول ندارند، سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) زمانی نقش خود را به عنوان یك ابزار كارا ایفا می‌نماید كه مدیریت تصمیم بگیرد خط تولید خود را عوض نماید و یا بخواهد محصول فعلی خود را بهبود كیفی و تكامل ببخشد. در این صورت ABC با مقایسه بین كشش بازار و قیمت های فروش محصول تكامل یافته و هزینه‌های آن مدیریت را در تصمیم‌گیری یاری می‌نماید.

متن کامل را می توانید دانلود نمائید چون فقط تکه هایی از متن تحقیق در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل تحقیق