تحقیق بررسی عوامل درونی موثر در شکل گیری عزت نفس از دیدگاه اسلام

فهرست مطالب

فصل اول

«كلیات» 

1. بیان مسأله. 

2. سؤالات تحقیق 

3. پیشینه‌ی تحقیق 

4. اهمیّت و ضرورت تحقیق..  

5. اهداف تحقیق. 

6. روش تحقیق و گردآوری اطّلاعات.. 

7. محدودیت‌های تحقیق.. 

فصل دوّم 

ماهیّت عزّت نفس و اهمیّت آن

1. ماهیّت عزّت نفس.. 

1-1. تعریف نفس....  

1-1-1. مراتب نفس.. 

1. نفس مسوّله. 

2. نفس امّاره. 

3. نفس لوّامه. 

4. نفس ملهمه. 

5. نفس مطمئنّه. 

1-2. تعریف عزّت... 

1-2-1. عزّت در قرآن. 

1-2-2. عزّت درروایات... 

1-3. تعریف عزّت نفس.

2. مؤلّفه‌های عزّت نفس.

2-1. شكست ناپذیری و توان مقاومت در برابر سختی‌ها

2-2. احساس ارزشمندی.

2-3. دوری از ذلّت و خواری.

3. مفاهیم مرتبط با عزّت نفس....

3-1. حرمت نفس...

3-2. كرامت نفس..

3-2-1. مفهوم كرامت نفس..

3-2-2. انواع كرامت نفس...

1. كرامت نفس ذاتی.. 

2. كرامت نفس اكتسابی.. 

3-2-3. تفاوت كرامت ذاتی و اكتسابی.. 

3-3. اعتماد به نفس.... 

3-3-1. اعتماد به نفس از دیدگاه روان‌شناسان. 

3-3-2. اعتماد به نفس از دیدگاه اسلام. 

4. اهمیّت و آثار عزّت نفس.... 

4-1. اهمیّت عزّت نفس.... 

4-2. آثار عزّت نفس.... 

4-2-1. دوری از گناه. 

4-2-2. بی ارزش شدن خواسته‌های نفسانی.. 

4-2-3. پست شمردن دنیا 

4-2-4. برخورد بزرگوارانه با جاهلان. 

5. اقسام عزّت نفس.... 

5-1. عزّت نفس به اعتبار مطابقت آن با واقع و عدم مطابقت... 

5-1-1. عزّت نفس صادق.. 

5-2. عزّت نفس به اعتبار طبقات آن. 

5-2-1. عزّت نفس اجتماعی.. 

5-2-2. عزّت نفس تحصیلی.. 

5-2-3. عزّت نفس خانوادگی.. 

5-2-4. عزّت نفس در زمینه‌ی تصوّر جسمانی.. 

5-2-5. عزّت نفس شغلی.. 

5-2-6. عزّت نفس كلّی.. 

6. مراتب عزّت نفس.... 

فصل سوّم - عوامل درونی عزّت نفس

1. عوامل درونی ذاتی.. 

1-1. وراثت...  

1-2. فطرت...  

2- عوامل درونی اكتسابی..  

2-1. ایمان.  

2-1-1. آثار ایمان.  

2-1-1-1. آثار روان شناختی ایمان.  

2-1-1-2. آثار رفتاری ایمان.  

2-1-1-3. آثار اخروی ایمان.  

2-2. تقوا  

2-3. نیّت...  

2-4. عبادت...  

2-5. دعا  

2-6. تفكّر.  

2-7. توكّل..  

2-8. صبر.  

2-9. علم..  

2-10. اخلاق..   

نتیجه‌گیری و پیشنهاد.   

منابع و ماخذ..  

---------------

چكیده:

عزّت نفس یكی از اصول مهم‌تربیتی اسلام است. تأمین احترام و عزّت نفس از هدف‌های مهم انسان است. فردی كه دارای عزّت نفس، اعتماد به نفس و متّكی به خود است، به ارزش، توانایی، كفایت و موفّقیّت خویش ایمان دارد و قادر است در جهت تحوّلات مثبت فردی و اجتماعی خویش گام بردارد. انسان موجود شریف و بزرگوار است و خداوند متعال او را به گونه‌ای آفریده است كه می‌تواند با اراده و اختیارش به اوج عزّت برسد و از فرشتگان نیز پیشی گیرد.

 نفس در لغت به معنای: جان، خون، تن، جسد، شخص انسان و حقیقت هرچیزی آمده است و جمع آن نفوس و انفس می‌باشد. عزّت آن است كه انسان خودش را بشناسد، برای خودش ارزش قائل باشد و در جایگاه خودش قرار گیرد. چنانكه كبر جهل انسان است به خودش به گونه‌ای كه خودش را بالاتر از آنچه است می‌بیند.

عزّت نفس دارای چند مرتبه می باشد :  نفس مسوّله، نفس امّاره، نفس لوّامه، نفس ملهمه و نفس مطمئنّه .

برخی از مولّفه های عزّت نفس عبارت اند از : شكست ناپذیری و توان مقاومت در برابر سختی‌ها ، احساس ارزشمندی و دوری از ذلّت و خواری .

حرمت نفس ، کرامت نفس که خود به دو نوع ذاتی و اکتسابی تقسیم بندی می شود  و اعتماد به نفس از مهم ترین مقوله های مرتبط با عزّت نفس هستند .

برخی از آثار عزّت نفس عبارت اند از  دوری از گناه، بی ارزش شدن خواسته‌های نفسانی، پست شمردن دنیا و برخورد بزرگوارانه با جاهلان .

عوامل  درونی موثر بر عزت نفس به دو نوع درونی ذاتی  و دورنی اکتسابی تقسیم بندی
می شود . عوامل درونی ذاتی  عزّت نفس عبارت اند از وراثت و فطرت . عوامل درونی اکتسابی نیز به این شرح می باشند : ایمان، تقوا ، نیّت، عبادت، ‌دعا،‌ تفکر،‌ توّکل، ‌ علم و حسن اخلاق . 

مقدمه:

انسان موجودی است كه بهترین استعداد را برای رسیدن به كمال دارا است و می‌تواند سیر صعودی خویش را از نقطه‌ی صفر آغاز نماید و به سوی بی‌نهایت حركت كند و در میان موجودات تنها او است كه می‌تواند راه كمال و رشد را بپیماید و استعدادهایش را شكوفا سازد.مكتب‌های آسمانی خصوصاً مكتب حیات بخش اسلام، تكریم و تعظیم شخصیت انسانی آدمیان را سرلوحه‌ی برنامه‌های زندگی‌ساز خود قرار داده‌اند. و شخصیت‌های بزرگ دینی و رهبران و پیشوایان مذهبی نیز با برخورداری از بینش واقع بینانه و حركت همسو با چرخش نظام عالم، تلاش‌ها و فعالیت‌های خستگی ناپذیر و بی دریغ خود را با هدف والای ارج نهادن به حیثیت، آزادگی، عزّت نفس و انسانیّت انسان و در مسیر كمال حقیقی و شكوفا ساختن قابلیت‌های آدمی و تربیت صحیح او متمركز كرده‌اند.عزّت نفس، كرامت، شرافت و متانت، گل واژه‌هایی هستند كه به انسان روحیه‌ی صلابت، مقاومت و شكست ناپذیری می‌بخشند و انسان را در مسیر اعتلای و تعالی روح مدد می‌رسانند و او را از حضیض پستی و زبونی به اوج شوكت و سربلندی رهنمون می‌سازند. در پرتو همین مفاهیم عالی، انسان به گونه‌ای تربیت می‌شود كه در برابر حوادث و رخدادهای روزگار تن به ذلّت و خواری نمی‌دهد. عزّت نفس در رشد و تعالی فرد و جامعه بسیار مؤثر است و افرادی كه از عزّت نفس سالم برخوردار نیستند نمی‌توانند به امكانات بالقوه‌ی خود دست یابند.انسان‌های عزّت خواه و كرامت طلب، باید عزّت نفس و سربلندی را از پایگاه اصلی‌اش؛ یعنی خداوند متعال جستجو كنند؛ چنانكه قرآن كریم می‌فرماید: «مَنْ كَانَ یُرِیدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعًا»  هركس عزّت می‌خواهد، همه‌ی عزّت از آن خدا است.از این‌‌رو پژوهش‌ی حاضر تحت عنوان «عوامل مؤثر بر شكل‌گیری و تقویت عزّت نفس از دیدگاه اسلام» طی چند فصل به بررسیی ماهیّت و اهمیّت عزّت نفس و عوامل آن از دیدگاه اسلام می‌پردازد.فصل اول این تحقیق را مباحث كلیّات تشكیل می‌دهد. فصل دوّم به بررسی ماهیّت و اهمیّت عزّت نفس پرداخته است، فصل سوّم راجع به عوامل درونی عزّت نفس بحث می‌كند و فصل چهارم عوامل بیرونی عزّت نفس را مورد بررسی قرار داده است. در پایان، نتیجه‌گیری از موضوع به عمل آمده و پیشنهادهایی به پژوهش‌گرانی كه قصد ادامه این تحقیق را دارند، ارائه داده شده است.