بررسی نقش گمرک امیرآباد بهشهر در توسعه ترانزیت از طریق کریدور

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول.. 1

1-1 مقدمه. 2

1-2 بیان مسئله. 2

1-3 سوالات تحقیق.. 3

1-4 اهداف تحقیق.. 3

1-5 سابقه و ضرورت انجام تحقیق.. 4

1-6 روش انجام تحقیق.. 4

1- 7  واژگان کلیدی.. 5

حمل ونقل،ترانزیت،گمرک،کریدورشمال-جنوب،ارزش افزوده. 5

1-7-1 حمل و نقل. 5

1-7-2 ترانزیت.. 5

1-7-3 گمرک.. 5

1-7-4 کریدور شمال-جنوب.. 6

1-7-5 ارزش افزوده 6

فصل دوم. 7

2-1 مقدمه. 7

2-2 تعریف کریدور بین المللی حمل و نقل.. 7

2-3  انواع کریدور های بین المللی حمل ونقل.. 7

2-3-1 کریدور شرق – غرب یا جاده باستانی ابریشم : 8

2-3-2 کریدور جنوبی آسیا : 8

2-3-3  کریدور تراسیکا: 9

2-3-4 کریدور آلتید. 10

2-3-5  کریدور بین‌المللی  شمال – جنوب‌‌.. 11

2-3-5-1 مؤسسین و اعضاء : 11

2-3-5-2 مسیرهای کریدور بین المللی شمال-جنوب.. 12

2-3-5-3 اهداف تاسیس کریدور بین المللی شمال-جنوب.. 12

2-3-5-4 ویژگیها و مزیت های کریدور بین المللی شمال-جنوب.. 13

2-4  تعریف گمرک... 14

2-5  تاریخچه گمرک در ایران.. 14

2-6  وظایف گمرك جمهوری اسلامی ایران.. 16

2-7 نقش های گمرك جمهوری اسلامی ایران.. 17

2-7-1 نقش گمرك در اجرای سیاست ها و برنامه های كلان توسعه اقتصادی كشور 17

2-7-2 نقش گمرک دربرنامه راهبردی جایگزینی واردات.. 17

2-7-3نقش گمرک در برنامه راهبردی توسعه صادرات.. 18

2-7-4 نقش گمرك در وصول درآمد. 19

2-7-5 نقش گمرك در امور مسافری و گسترش توریسم. 19

2-8-6 نقش گمرك در مبارزه قاچاق و مواد مخدر 19

2-7-7 نقش گمرك در ارتباط با مناطق آزاد و ویژه اقتصادی.. 20

2-7-8 نقش گمرك در كارایی سیستم مالیات بر ارزش افزوده 21

2-7-9 گمرك و ارتباطات منطقه ای و جهانی. 21

2-8 سازمان جهانی گمرك (WCO) 22

2-9 كنوانسیونهای بین المللی در زمینه گمرك... 24

2- 10 قوانین و مقررات مرتبط با وظایف گمرك... 26

2-11 استانداردهای سازمان جهانی گمرك و وضعیت گمرك ایران در این زمینه. 27

2-11-1 استانداردهای مربوط به ارتباط سازمانهای گمرك با یكدیگر. 27

2-11-2 استانداردهای همكاری گمرك با بخش تجارت.. 29

2-12  اهمیت گمرك در برنامه تحول اقتصادی.. 31

2-13 معرفی گمرک  منطقه ویژه امیرآباد بهشهر. 33

2-14 ویژگیها و امتیازات گمرک منطقه ویژه اقتصادی امیر اباد. 33

2-15 آمار عملکرد گمرک امیر اباد بهشهر. 34

2=16 معرفی منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد بهشهر. 36

2-17 معرفی بندر امیرآباد بهشهر. 36

2-18 جغرافیای خزر. 38

2-19 ساختار تشكیلاتی گمرك جمهوری اسلامی ایران.. 39

2-20 مشكلات و چالش ها 41

2-20-1 اهم مشكلات و چالشهایی. 41

2-20-1-1 مشكل مربوط به تعیین ارزش كالاها 41

2-20-1-2 طولانی بودن زمان انجام تشریفات گمركی كالاها 42

2-20-1-3 تعدد گمركات در ایران و گسترش روزافزون آنها 42

2-20-1-4 وجود رویه های پیچیده اداری و تفسیر پذیری قوانین. 42

2-20-1-5تخصصی نبودن گمركات كشور امكان. 42

2-20-1-6 طبقه بندی غیر واقعی كالاها 43

2-20-1-7 قاچاق كالا. 43

2-20-1-8 تعدد مراجع و مراكز سیاستگذار در امور بازرگانی - گمركی. 43

2-20-1-9 عدم اصلاح ساختار سازمانی متناسب.. 43

2-20-1-10 عدم حضور موثر و فعال گمرك در عرصه سیاست گذاری های بخش های تجاری و بازرگانی. 43

2-20-1-11 كمبود شدید نیروی انسانی. 43

2-20-1-12 عدم تجهیز مبادی ورودی و خروجی. 43

2-20-2 مشكلات گمرك در ارتباط با سازمانهای همجوار جهت ترخیص كالا. 43

2-20-2-1 مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. 44

2-20-2-2 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی. 45

2-20-2-3 وزارت جهاد كشاورزی.. 45

2-20-2-4 سازمان انرژی اتمی ایران. 46

2-20-2-5 وزارت صنایع. 46

2-20-2-6 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 47

2-20-2-7 بانك مركزی.. 47

2-20-2-8  سازمان بنادر و كشتیرانی. 47

2-20-2-9 سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیكی. 48

2-20-2-10 سازمان حمل و نقل و پایانه های كشور 49

2-20-2-11 نیروی انتظامی ج . ا . ا 49

2-21 تعریف ترانزیت: 50

2-22 انواع ترانزیت: 50

2-23 اسناد و مدارک مورد نیاز برای رویه ترانزیت... 51

2-24پروسه اداری رویه  گمرکی  ترانزیت... 51

2-24-1تبیین روند تشریفات كالای ترانزیت خارجی در اولین مرز ورودی.. 52

2-24-2تبیین روند تشریفات تائید وصول، كنترل، بررسی و اجازه خروج كالای ترانزیت خارجی از كشور 53

2-25 اهمیت ترانزیت برای اقتصاد ایران.. 54

2-26 مزیت های ترانزیتی ایران.. 55

2-27 بازار های ترانزیتی ایران.. 57

2-28 آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران در زمینه ترانزیت در کشور. 58

2-28-1 ترانزیت کالاهای نفتی و غیرنفتی از بنادر کشور 58

2-28-2 نوسانات رشد ترانزیت غیر نفتی در بنادر (درصد) 59

2-28-3 نوسانات رشد ترانزیت نفتی در بنادر (درصد) 59

2-28-4 نوسانات رشد ترانزیت نفتی و غیر نفتی در بنادر (درصد) 59

2-28-5 ترانزیت خارجی بر اساس كالاهای گروه بندی شده در سال1390. 60

2-28-6 پنج گمرك عمده ورودی ترانزیت خارجی در سال 90. 60

2-28-7پنج گمرك عمده خروجی ترانزیت خارجی در سال90. 61

2-29 پیشینه تحقیق.. 61

3-1  مقدمه. 64

3-2  روش انجام تحقیق (نوع مطالعه، روش جمع آوری اطلاعات و مشکلات پیش روی تحقیق) 65

3-3  اهداف تحقیق.. 65

3-4 سوالات تحقیق.. 66

3-5   اعتبار (روایی) 66

3-5-1  انواع اعتبار 67

3-6  پایایی.. 68

3-6-1   برآورد پایایی. 69

فصل چهارم. 70

پاسخ به سوالات تحقیق.. 70

4-1 مقدمه. 71

4-2   پاسخ به سوال اول تحقیق: 71

مزیت های کریدور بین المللی شمال-جنوب نسبت به سایر مسیر های فعلی به منظور حمل کالا و مسافر. 71

4-3  پاسخ به سوال دوم تحقیق: 73

4-4. پاسخ به سوال سوم تحقیق: 74

4-4-1  راه کارهایی در جهت  تسهیل  عملیات ترانزیت در گمرک.. 74

4-4-2 راه کارهایی در جهت  افزایش سرعت عملیات ترانزیت  در گمرک: 75

4-4-3 راه کارهایی در جهت  ارتقا امنیت عملیات ترانزیت در گمرک.. 76

فصل پنجم. 77

نتیجه گیری و پیشنهادات.. 77

5-1  مقدمه. 78

5-2 نتیجه گیری.. 78

5-3  راهکارها و پیشنهادات.. 79

منابع و ماخذ. 82

جمهوری اسلامی ایران؛  ازجمله کشورهایی است که به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب از مزایای ترانزیتی خوبی بهره مند بوده و با گسترش شبکه حمل و نقل و ارتباط مطمئن و کارآمد می تواند از این مزایای در راستای افزایش درآمدهای ارزی و ارتقای موقعیت استراتژیک خود در منطقه به نحو مطلوب استفاده کند. در جنوب ایران خلیج فارس قرار دارد که کشورهای عمدۀ تولیدکننده نفت جهان را درخود جای داده است. این منطقه به عنوان گلوگاه انرژی جهان محسوب می شود. در شمال ایران نیز دریای خزر قرار دارد که بهترین پل ارتباطی میان کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان است و می تواند نقش مهمی در تجارت میان این کشورها ایفا کند. از سوی دیگر ایران از غرب و شرق با کشورهای عراق، ترکیه، پاکستان و افغانستان همسایه است. به عبارتی می توان گفت ارتباط ایران با ۱۵ کشور جهان از طریق مرزهای آبی و خاکی برقرار می شود و درعین حال نیز ایران به نوبه خود می تواند به عنوان پل ارتباطی میان این کشورها (با یکدیگر وسایر مناطق جهان) ایفای نقش نماید. از طرف دیگر این کشورها جمعیت بزرگی را در خود جای داده و از درآمدهای زیادی نیز برخوردارند که این عامل نیز به نوبه خود علاوه بر دراختیارداشتن منابع وثروتهای ملی خدادادی می تواند به عنوان عامل توسعه ترانزیت وتجارت درمنطقه موثر باشد. ارتباط کشورهای آسیای میانه با خلیج فارس و همچنین برقراری رابطه تجاری بین شرق آسیا با کشورهای اروپایی از طریق ایران بسیار مقرون به صرفه است به نحوی که بسیاری از این کشورها به دنبال آن هستند تا چنین روابطی را از طریق ایران برقرار کنند.

حمل و نقل عبوری یا ترانزیت کالا به عنوان یکی از فعالیت های فرعی بخش حمل و نقل از پرسودترین خدمات تجاری دنیا، بویژه برای کشورهایی که از نظر جغرافیایی در مسیرهای ترانزیت بین المللی قرار دارند، بشمار می رود.فعالیت اقتصادی ترانزیت علاوه بر کسب درآمدهای ارزی و ایجاد ارزش افزوده، نقش بسیار موثری در فرآیند کارآفرینی و ایجاد فرصت های شغلی جدید دارد. و از طریق ایجاد اشتغال، افزایش امنیت ملی، توسعه و عمران منطقه ای و بین المللی در جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی حائز اهمیت است. موقعیت ویژه جغرافیایی ایران، و تحولات مهم سیاسی و اقتصادی دهه های اخیر بویژه رشد اقتصادی کشورهای جنوب شرقی آسیا و ظهور کشورهای تازه استقلال یافته از فروپاشی اتحاد جماهیر شوری سابق، باز شدن مرزهای افغانستان و عراق، درگیری آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره باغ، تشدید درگیری های قومی در پاکستان، توجه جهانیان را به عبور کالاهای خود از مسیرهای ترانزیتی ایران معطوف ساخته است. با توجه به شرایط مذکور و نظر به قابلیت دسترسی ایران به آبهای آزاد بین المللی، اهمیت ترانزیت کالا از قلمرو ایران در سالهای اخیر دو چندان شده است. کریدور شمال ـ جنوب که بخش مهمی از آن از خاک ایران می گذرد. درحال حاضر مهمترین و مناسبترین حلقه ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا به شمار می رود. این کریدور که درحال حاضر از حوزه اقیانوس هند (بندر بمبئی) آغاز و از طریق دریا به بندرعباس درجنوب ایران متصل می شود. در داخل خاک ایران کالاها بوسیله حمل و نقل جاده ای و یا ریلی به بنادر شمال کشور (بندر انزلی و بندر امیرآباد) انتقال می یابند و سپس از طریق دریای خزر به بنادر آستاراخان و لاگان روسیه حمل می شوند که هم از لحاظ زمان حمل و هزینه حمل نسبت به سایر مسیر های ترانزیتی دارای مزیت میباشد.در اینجا نقش  گمرکات شمالی کشور بخصوص گمرک امیر اباد بهشهر در پیشبرد و تسهیل و تسریع فرایند ترانزیت از طریق کریدور شمال جنوب نمایان میگردد.گمرک به عنوان یکی از سازمانهای دولتی تاثیر گذار و مهمترین ابزار دولت در دستیابی به اهداف کلان دولت در زمینه واردات ،صادرات و ترانزیت نقش انکار ناپذیری را دارا میباشد که ما در این تحقیق به بررسی این کارکرد ها و وظایف میپردازیم .

1-کریدور شمال-جنوب از چه مزیت هایی برای بهره برداری در زمینه ی ترانزیت برخوردار است؟

2- گمرکات شمالی کشور به خصوص گمرک امیرآباد بهشهر به منظور  تسهیل و تسریع ترانزیت از طریق کریدور شمال –جنوب با چه چالشهایی روبه رو هستند ؟

3- گمرک چه راه کارهایی جهت افزایش بهره برداری ترانزیتی از کریدور تجاری شمال-جنوب در کشور میتواند در پیش گیرد؟

هدف این تحقیق تلاش در جهت تعیین تنگناها و موانع در سر راه ترانزیت از طریق کریدور شمال – جنوب و همچنین تبیین نقش کلیدی گمرک امیر آباد بهشهردر گسترش ترانزیت از طریق مسیر ترانزیتی شمال- جنوب و به تبع آن توسعه و تسهیل تجارت از طریق کشورمان ایران می باشد. بنابراین اهداف ما در سه مورد منعکس می شود که عبارتند از:

1- بررسی نقش کریدور تجاری شمال-جنوب در افزایش ترانزیت از طریق ایران

2- بررسی نقش گمرکات شمالی کشور به خصوص گمرک امیر آباد بهشهر در تسهیل و سرعت بخشیدن به فرایند ترانزیت از طریق کریدور شمال-جنوب

3- یافتن راه کارهایی گمرکی درجهت افزایش بهره گیری از کریدور شمال-جنوب در زمینه توسعه ترانزیت

از آنجایی فعالیت اقتصادی ترانزیت در بسیاری از کشورهای دنیا به عنوان ابزاری موثر در جهت دستیابی به رشد و توسعه بوده است ، اما ترانزیت در ایران به دلایل زیادی از جمله  عدم سرمایه گذاری های کافی و موثر در بخش های مختلف خصوصا  در بخش زیرساخت های حمل ونقل و همچنین عدم سیاست گذاری های مناسب در زمینه ترانزیت و فقدان دانش مدیریتی لازم پیرامون ترانزیت ، نتوانسته است با توجه به پتانسیل های بی شمار موجود به رشد قابل قبولی دست پیدا کند ، لذا ضروری است که تحقیقاتی در این زمینه صورت گیرد،که با مطالعه وبررسی ابعاد گوناگون ترانزیت گامی در جهت بهبود وضع موجود برداشته شود ما در این تحقیق به بررسی نقش سازمان گمرک و به طور مشخص گمرک امیرآباد در تسهیل و توسعه ترانزیت از طریق کریدور شمال-جنوب میپردازیم.