ازآستین طبیبان ، قولی درمسئوولیت مدنی پزشكان

ازآستین طبیبان ، قولی درمسئوولیت مدنی پزشكان

چكیده: درباره مسئوولیت مدنی پزشكتن درحقوق كنونی ایران ، دو متن قانونی مهم وجود دارد : مواد319 و322 قانون مجازات اسلامی درحالی كه متن نخست ، مسئوولیت طبیب را دربرابر بیمار مسوولیتی محض معرفی می كند ، متن دوم به پزشك اجازه می دهد تا با اخذ برائت از بیمار از هرگونه ضمانی مبرا شود.

دراین مقاله باتوجه به سابقه فقهی این دو ماده، اغراق درمسئوولیت مطلق وبی مسوولیتی طبیبان تعدیل شده است.

1.سنت گریز ازدرمان مادی

پزشكان ، این جغرافی دانان عالم صغیر انسان (1) بوالفضولان نظام جاری طبیعت اند كه با گریزی وجسوری، اسرای پنهانی را به عالم سمر كرده اند كه قرن هاست نزد عامه مردم درپیله هایی از تقدسی مبهم ، منطوی ودرهاله ای از حرمتی مرموز مندمج است . مومنان همواره چنین ا((اسفصای دراسباب)) را دخالت درسیر طبیعی جهان به سوی مقصد خود می دانستند وعارفان آنرا مغایر با اصل ((توكل))می دیدند، پروردگار برای هروكالت وتوكلی كافی است (2) پس توكیل طبیب ودرمان خواستناراو ، چیزی جز عملی فضولی نیست . (( طبیبان طبیعت )) (3) خود اسبابی هستند دربندسبب هایی دیگر همچون سركنگبین وروغن بادام:

آن طبیبان آنچنان بنده سبب گشته اند ازمكر یزدان محتجب

(مثنوی شریف 6/3679)

سبب را می بینند اما ازدیدن (( سبب گردان )) عاجزند . به همین دلیل گاه تدبیرشان با تقدیر الهی سازگارنمی افتد وعلاجشان برصفرا وقبض می افزاید . بدین ترتیب همواره عارفان ترجیح می دادند كه درد خود را از چنین طبیبان مدعی نهفته دارند ، باشد كه از خزانه غیب ، دوایشان كنند.(4) پس گروهی به حرمت استعلاج از پزشك باور یافتند (5) ودسته ای اگر چه دررجوع به حكیم ، گناهی نمی دیدند اما مومن بیماررانیز به تداوی خود از طریق طب مكلف نمی دانستند – یعنی (( وجوبی)) دردرمان پزشكی مرض، احساس نمی كردند.(6)

بدین گونه ، دست كم درزمانهای گذشته وجاهت شرعی طبابت ، امری مسلم نبوده است . مصلحان بزرگی چون غزالی ومولوی می كوشیدند تا با بیان حقیقت توكل ونیز تقسیم انواع داروها ودرمان های دنیایی، استعمال برخی از آنها را چنان توجیه كنند كه به مذاق مومنان تلخ نیاید ، چنانكه مولانا اگر چه توكل را رهبر می داند اما توسل به سبب رانیز سنت پیامبر معرفی می كندوكاهلی درآن را گناهی بزرگ می شمارد (7) وغزالی نیز میگوید : (( بدان كه پنهان داشتن بیماری، شرط توكل است بلكه اظهار كردن وگله كردن مكروه است الا به عذری ، چنانكه به طبیب گوید.(8) و (( بدان كه علاج بر سه درجه است :یكی قطعی، چون علاج گرسنگی به نان وعلاج تشنگی به آب وعلاج آتش كه درجایی افتد بدانكه آب بروی زنی، دست بداشتن این از توكل نیست بلكه حرام است دوم آنكه نه قطعی بود ونه ظنی مگر آنكه محتمل باشد كه اثر كند چون افسون وداغ وفال وشرط توكل دست به داشتن این است چنانكه درخبراست ،چه كردن این ، نشان استقصا بود دراسباب واعتماد برآن ..درجه سوم میان این هردو درجه است تاآنكه قطعی نبود لكن غالب ظن بود، چون قصد (رگ زدن ) وحجامت ومسهل خوردن وعلاج گرمی به سردی وسردی به گرمی ودست بداشتن این حرام نیست ولكن شرط توكل نیز نیست وبود كه دربعضی احوال، كردن از ناكردن اولی تر ودلیل بر آنكه شرط توكل ، ترك این نیست قول رسول( ص) (9) وفعل وی است