تحقیق علویان و شیعیان در دوره عثمانی

مقدمه
پژوهش حاضر کوششی است برای تشریح وضعیت جامعه شیعه ،این گزارش مبتنی است بر یک رشته منابع جور و اجور; اعم از منابع درجه اول و دوم، از آثار عربی قرون میانه تا نوشتههای سیاحان اروپایی و آثار مخالفان فعلی دولت سعودی. همچنین از نوشتههای تاریخیِ سالشمارانه از قدیم تاکنون و گزارشهایی که ایرانیها و لبنانیهای شیعه و دیگر زائران مدینه نگاشتهاند. البته تصویر به دست آمده، از بسیاری جهات مبهم است، بویژه از آن روی که مؤلفِ نوشته حاضر نتوانسته (و شاید هرگز نتواند) یک پژوهش جدی انجام دهد.
نام علویان یا پیروتن علی‌بن ابی‌طالب(ع) همواره نام نصیریه را به ذهن متبادر میسازد، اینك باید دید (نصیریه) چه كسانی بودند و نام علویان چگونه به وجود آمد. در میان بزرگان شیعه و در زمین امام حسن عسكری(ع) و در قرن سوم هجری شخصی به نام محمدبن نصیر نمیری می‌زیست، وی تغییراتی در مذهب امامیه پدید آورد و مدعی بابیت آن حضرت شد و جماعتی را پیرو خود ساخت، یاران او در تاریخ به نصیریه معروف گشتند و از غلاه شیعه به شمار رفتند.
محمدبن نصیر در كتب رجال شیعه
محمدبن نصیر نمیری را شیخ طوسی در رجال خود از یاران امام محمد تقی و در كتاب غیبت وی را از یاران ابومحمد حسن عسكری شمرده است، و چون امام عسكری درگذشت دعوی بابیت و مقام محمدبن عثمان را كه از نواب اربعه و از اصحاب امام زمان بود، كرد و ابوجعفر محمدبن عثمان را لعنت نمود و از وی تبری جست. علامه حلی در قسمت دوم از رجال خود گوید: كه محمدبن نصیر از بزرگان بصره بود و مردی دانشمند بشمار میرفت و در حدیث و روایت او را ضعیف شمرده است. كشی نیز در جال خود همین مطلب را آورده است.
نصیریه پندارند كه خدای تعالی بعضی اوقات در جسد علی حلول میكرد و گویند آن زمان كه حضرت علی در بسیار سنگین خیبر را از جای بركند به قدرت ربانی بود و زمانی كه خداوند در او حلول كرده بود، شهرستانی نیز در كتاب الملل و النحل، محمدبن نصیر را قائل به حلول خداوند در پیامبر و علی و دیگر اشخاص دانسته است، ابن حزم اندلسی در كتاب الفصل خود می‌نویسد در زمان ما شیعیان نصیری در اردن و شام و شهر طبریه فراوانند.

وجه تسمیه نصیریه از نظر علویان

علویان در وجه تسمیه خود به نصیریه گویند: به هنگام فتح حمص و بعلبك به دست لشكریان ایلام ابوعبیده جراح برای پیشرفت لشكر خود درخواست كمك كرد و خالدبن ولید از عراق و عمرو پس عاص از مصر و جماعتی از شیعیان علی كه در بیعت غدیرخم حضور داشتند و بیش از چهارصد و پنجاه تن می‌شدند بیاری ابوعبیده شتافتند، و موجب پیشرفت كار او شدند و سپس در نواحی كوهستانی شام مسكن گزیدند. این نیروی كمكی كوچك را «نصیره» تصغیر «نصره» به معنی پیروزی خواندند و از آن پس این نام بر علویان جبال لبنان و سوریه اطلاق گردید.