مقاله زیست تنوع گیاهی جنگ های باقی ماندۀ هیرکانیان در ایران: مروری بر گیاهان، پوشش گیاهی ، اکولوژی قدیم و حفاظت

زیست تنوع گیاهی جنگ های باقی ماندۀ هیرکانیان در ایران: مروری بر گیاهان، پوشش گیاهی ، اکولوژی قدیم و حفاظت

چکیده:

جنگل های هیرکانیان از تالش در کشور جمهوری آذربایجان گسترده میشود و دامنه های شمالی کوههای البرز در شمال ایران در استان های گیلان، مازندران و گلستان را پوشش میدهد.  پوشش گیاهی اساسا از جنگل های برگریز تشکیل می دهد. گونه های گرمادوست Arcto-Tertiary  مانند Parrotia persica ، Gleditsia caspica،  Zelkova carpinifolia  و Pterocarya fraxinifolia پوشش گیاهی در ارتفاعات کم را تشکیل می دهد. تنوع گونه های درختی در ارتفاعات زیاد افزایش میابد . در این ارتفاعات جنگل های نیمه آلپی(subalpine) و خلنگ زارهای  کم بوتۀ مرز جنگل جای خود را به علفزارهای آلپی در دامنه های شمالی و جلگۀ thorn-cushion ایران و تورانیان رو به قله ها و دامنه های شمالی میدهند.  تا کنون 3234 گونه متعلق به 856 دسته و 148 خانوادۀ گیاهان آوندی از استان های شمالی ایران و تالش جمهوری آذربایجان گزارش شده است. انواع اصلی پوشش گیاهی منطقۀ جنگلی هیرکانیان شامل موارد زیر می شود: 1) پوشش گیاهی تپه ایی ماسه اییدر امتداد سواحل دریای خزر 2) اجتماع علفزارهای پوشیده C4 بر روی چینه های صخره ایی 3) پوشش گیاهی آبی بر روی تالاب ها 4) جنگل های دره ایی و رودخانه ایی 5) جنگهای برگریز پست و آبرفتی 6) جنگل های برگریز کوهستانی و کوهپایه ایی 7) جنگلهای برگریز دامنه ایی (Quercusmacranthera) 8) درختزارها و خلنگزارهای انتقالی و وراثتی 8) درختزارهای Cupressus sempervirens و Thuja orientalis 9) جنگل های سرو کوهی 10) چمنزارهای آلپی و نیمه آلپی 11) جلگۀ کوهستانی پوشیده با گونۀ thorn-cushion و گیاهان خشک زی 12) اجتماعات صخره ایی 13) اجتماع گیاهان شوره زی 14) جلگۀ Artemisia spicigera و بیابان شبیه تپه 15) رستنگاه های میان مواد پوسیده و فاسد 16) مناظر فرهنگی و جنگلهای مصنوعی.

شواهد بدست آمده از مطالعات انجام شده بر روی سلسله خاک های بادآورده / palaeosol، تغییرات طولانی مدت سطح دریای خزر ورسوبات دریاچه ایی/ذغال کک در شمال ایران نشانگر سابقۀ پوشش گیاهی و جوی منطقۀ جنوب خزر می باشد. مطابق این بررسی ها، در طی اوایل دوران پلیستوسن ، حداقل قسمت هایی از منطقه تحت پوشش گیاهی جلگه مانند بود و آب و هوا نسبتا از آب و هوای فعلی گرمتر بود. علاوه بر این تصور میشود که شمال ایران منطقۀ وسیعی بوده که تجمع گرد و غبار و تشکیل خاک های باد آورده در طی دوران یخ زدگی پلیستوسن افزایش داشته و این رویداد همزمان با تغییرات عمدۀ آب و هوا در جنوب شرقی اروپای مرکزی و آسیای مرکزی است. این مطالعات علاوه بر این تغییرات قابل توجه جوی در شمال کشور را نشان می دهد که آب و هوای سرد و خشک در این منطقه شرایط گرم و مرطوب در طی یخبندان پلیستوسن تغییرکرد.  مشابها، یک دورۀ بسیار خشک  در طی اوایل هولوسن در جنوب ناحیۀ خزر رخ داد که با میزان مطلوب جوی در اروپا همزمان بود.مطالعات گرده افشانی شناسی نیز تأثیر زیاد انسان بر ترکیب جنگل پست و ساختار ناحیه در قرون گذشته را نشان داده است. جنگل های ناحیۀ جنوب خزر با نشست شدید و جنگل تراشی زیاد همراه هستند؛ به ویژه  در مناطق پست رسوبی که فقط بقایای جزئی وجود دارد. چندیدن منطقۀ حفاظت شده در کوههای البرز و جنوب ناحیۀ خزر وجود دارد که عدم مدیریت  مناسب باعث آسیب به آنها شده است. بنابراین،حمایت بهتر و بیشتر از کیفیت و افزایش مساحت یا افزودن مکان های جدید برای تضمین حفاظت این میراث بسیار مهم طبیعی جنوب غربی آسیا حیاتی است.