مبانی نظری و پیشینه استقلال زنان و رفتار باروری

بصورت فایل ورد

همراه با منابع

چارچوب نظری تحقیق

چارچوب اصلی این تحقیق بر نظریه کنش اجتماعی پاسونز می­ باشد. با توجه به این­ که باروری به طور کلی یک امر ارادی بوده و فرد در شکل ­گیری آن نقشی اساسی دارد، بنابراین می­ توان آن را یک کنش محسوب داشت. هر چند در اصطلاح رایج جمعیت شناسی از باروری به عنوان یک رفتار یاد می­ شود، ولی تالكوت پارسونز به عنوان مشهورترین نظریه ­پرداز در زمینه كنش اجتماعی، تلاش داشت نظریه كنش را از رفتارگرایی متمایز سازد. در واقع، او برای آن اصطلاح كنش را برگزید كه دلالتی متفاوت از اصطلاح رفتار دارد. رفتار دلالت بر واكنش مكانیكی در برابر محرك­ ها دارد، حال ­آن ­كه اصطلاح كنش بر یك فراگرد فعالانه، خلاقانه و ذهنی دلالت می كند (ریتزر، 1382: 529).

پدیده بنیادی در نظریه كنش پارسونز همان چیزی است كه او واحد كنشی خوانده است که از نظر وی ماهیتی داوطلبانه دارد. كنش گر بر طبق شرایط حاكم و همچنین هنجارها و الزام­ های فرهنگی مسلط و با توجه به ابزارهای مختلفی كه به آن ­ها دسترسی دارد، اهدافی را برای خود بر می ­گزیند. از طرف دیگر، بر اساس همین محدودیت­ ها و امكانات، نگرشی مشخص در ذهن وی شكل می­ گیرد. این نگرش بر روی یك طیف از عدم دست­ یابی كامل به اهداف مورد نظر تا كام­یابی كامل در رسیدن به اهداف قرار می­ گیرد. كنشگر در رسیدن به هدف با دسته ­ای از محدودیت­ ها مواجه است كه در طرح نظری پارسونز به عنوان شرایط حاكم شامل شرایط فیزیكی و همچنین شرایط فرهنگی معرفی می­ شوند. با توجه به این­ كه كنشگر توانایی ایجاد تغییر در این بخش از نظام اجتماعی را ندارد، بنابرین اهداف وی در راستا و تحت این شرایط شكل می­ گیرد. اما ابزارها و وسایل دست ­یابی به اهداف، با وجود این­ كه تحت تاثیر شرایط حاكم هستند، ولی كنشگر می­ تواند در مورد این ابزار اقدام به انتخاب آزادانه ­ی مشروط به وضعیت بنماید. از این­ رو، می­ توان انتظار داشت با توجه به حضور طولانی مدت فرد در خانواده، شرایط خانوادگی در میزان باروری و فاصله ­گذاری تاثیر زیادی داشته باشد.

در نظریه منابع در دسترس، تقسیم قدرت در خانواده و پایگاه قدرت هر یک از همسران، متاثر از منابع در دسترس هر یک از آن­ ها بوده و همچنین میزان استقلال و وابستگی زوجین را تحت تاثیر قرار می ­دهد. بخشی از منابع قدرت زنان در خانواده مربوط به میزان توانمندی آن­ ها در زندگی اجتماعی و دسترسی به منابع اطلاعاتی و کسب آگاهی می ­باشد. امروزه یکی از منابع اصلی کسب آگاهی و توانمندی در سطح اجتماع، میزان دسترسی و استفاده از رسانه ­های جمعی می ­باشد. از سوی دیگر، مهارت­ های فرد شامل مهارت­ های ارتباطی و اجتماعی و همچنین توان انجام اموری می­ باشد که می ­تواند قدرت اقتصادی زن را بالا برده و از وابستگی وی به همسرش بکاهد.

در عصر حاضر رسانه ­ها، چه رسانه­ های جمعی و چه رسانه­ های نوین، نقش عمده ­ای در زندگی جمعی افراد ایفا می ­کنند. رسانه­ ها نقش عمده­ ای در تغییرات فرهنگی، اجتماعی شدن، هویت بخشی، آگاه سازی اعضای جامعه و ... ایفا می­ کنند، به همین دلیل، مصرف و کاربرد انواع رسانه­ ها از جهات گوناگون و در میان گروه­ های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است (کلانتری و همکاران، 1391: 80). رفتار باروری نیز از جمله رفتارهایی است که با توجه به الگوبخشی رسانه­ ها و همچنین آگاهی بخشی نسبت به مزایا و معایب فرزندآوری تحت تاثیر میزان و نوع استفاده از رسانه­ ها قرار می­ گیرد.

به­ طور خلاصه به نظر می­ رسد رفتار باروری زنان تحت تاثیر میزان استقلال آن­ ها در خانواده می­ باشد. از طرف دیگر، میزان توانمندی­ های فردی و اجتماعی زنان که شامل آگاهی و ارتباطات اجتماعی آن ها و همچنین توانایی­ های فردی­ شان می­ باشد؛ بر رفتار باروری زنان موثر است. استقلال زنان بستری را برای ارتقای توانمندی­ های اجتماعی آن ها فراهم می­ سازد، هر چند توانمندی­ های اجتماعی نیز در دراز مدت می ­توانند بر استقلال زنان اثر­گذار باشند، ولی به طور نظری می­ توان گفت هر اندازه میزان استقلال زنان بیشتر باشد، میزان توانمندی­ های آن­ ها نیز بیشتر خواهد بود.