بررسی اقلیم گرم و خشک

-اقلیم گرم و خشک Hot – Arid and Senmiarid 

(فلات مرکزی)

از دشت كویر مركزی و كویر لوت بزرگ‌ترین حوزه آب‌ریز ایران تشكیل شده است. كویر مركزی از طرف شرق با كوه زاگرس و از طرف شمال به رشته جبال البرز محصور است. رشته  ارتفاعات مذكور باعث جلوگیری از جریان بادهای باران‌آور به داخل این حوزه آب‌ریز شده‌اند. حوزه آب‌ریز مركزی، ارتفاعاتی کمتر از یك هزارمتر از سطح دریا را دارند، و در مجموع از تنوع قابل توجهی از نظر بادهای غالب برخوردار است. میزان بارندگی در دشت كویر ایران بسیار كم (حدود هفتاد میلی‌متر در سال)و پوشش گیاهی فقیر است. زمین شوره‌زار و از ویژگی‌های مناطق كویری مركزی تراكم بسیار كم جمعیت از ویژگی‌های مناطق كویری مركزی است"..

رطوبت كم و نبودن ابر در آسمان باعث می‌گردد  نوسانات  درجه ( در فصلهای گرم؛ درجه حرارت بالا ، اختلاف زیاد بین شب و روز از دیگر ویژگی‌های این مناطق است) حرارت هوا در این مناطق بسیار زیاد شود

معمولا بعدازظهرها در اثر گرم شدن و حركت لایه‌های هوای نزدیك به زمین مه و طوفان گردوغبار پدید می‌آید ؛ ضمن اینکه اكثر  مجتمعهای زیستی  این منطقه در حاشیه كویر  قرار گرفته اند درجه حرارت محلها   مختلف این منطقه بستگی به موقعیت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، جهت باد و نوع آن باد داشته و دارد .

 در دو  مقیاس   بنیادی و اساسی ؛ وجزئی می‌توان ویژگی‌های و معیارهای مجتمعهای زیستی  كویری را مورد توجه و بررسی  قرارداد: در مقیاسی  بنیادی و اساسی  که شامل مواردی چون مكان‌ استقرار(اععم از ویژگی‌های اقلیمی منطقه؛ میزان دسترسی به منابع آب؛ جنس  و مقاومت خاك، نوع پوشش گیاهی؛ قابلیت جذب آب) ، نحوه استقرار، و بافت‌كلی و یکدست بناها و یک گونه شهر و نوع و جهت شبكه‌و معابر ؛جزئی وخرد شامل  طراحی  ویژگی‌های و عناصر معماری را می‌توان مورد توجه و بررسی  قرارداد. البته  در بسیاری نقاط بیابانی ایران، شرایط ظاهری اقلیمی برای بنیاد كردن شهر و یكجا نشینی فراهم نبوده  که  با خلق عنصری چون قنات(که ابداع آن به دست ایرانیان) و آوردن آب از  اععماق كیلومتر ها به روی زمین  بوده و به عنوان عامل تداوم حیات مجتمعهای(

قنات به عنوان فن استخراج آب‌های زیرزمینی و روش هدایت آنها به بافت‌های مسكونی و كشاورزی كه به صورت سلسله مراتبی از مظهر قنات تا زمین كشاورزی، از نهرهای اصلی، تا جوی‌های فرعی میباشد  ،  که اساس شكل‌گیری شبكه‌راه‌ها در بافت‌های سنتی را تشكیل میداده است ) شهر و روستائی ایفای نقش كرده است و ساكنان آنها با بهره‌گیری از  سالم‌ترین، اقتصادی‌ترین،   روش‌ها، آب‌های تحت الارضی را به سطح زمین آورده‌اند و در دل بیابانی خشك و لم‌یزرع شرایط حیات را به نحو احسن فراهم كرده‌اند.

در مكان‌یابی مجتمعهای زیستی شهر و روستائی كویری، حفظ فاصله مجازی برای آب‌دهی قنات‌ها بوده  است ؛ و بهمین دلیل است  که منطقه دامنه جنوبی كوه‌های البرز و ضلع شمالی كویر مركزی ایران از پرتراكم‌ترین حوزه‌های زیستی در حاشیه كویر است.

ابعاد واندازه مجتمع‌های زیستی شهری وروستائی بستگی مستقیمی با میزان آب قنات‌ها داشته است ؛بسیاری ازفضاهای  مختلفه مجتمع‌های زیستی شهری وروستائی  همانند منازل و بازار  و مساجد ، مدارس ؛ جوب، و گودال باغچه و........ به قنات مربوط می‌شوند.. مجتمع‌های زیستی شهری وروستائی مناطق كویری  کشورمان اکثرآ از نوعی بافت فشرده و به هم پیوسته میباشند .   تامین آسایش و صرفه‌جویی در مصرف انرژی  با تقلیل سطوح عناصر  و بافت مجتمع‌های زیستی  در معرض تابش خورشیدی از طریق درهم فشرده بودن عناصر به گونه‌ای كه بعضاً برخی از عناصر و فضاها حتی از چهارجانب به واحدهای دیگر متصلند