برداشت از بناهای تاریخی - خانه حكیم باشی در كاشان

1 توضیح در مورد شیوه اندازه برداری

نخستین قدم در كار برداشت بنای تاریخی به منظور تهیه پلان ها، نماها و مقاطع و… از ساختمان، بعد از شناسایی دقیق بنا اندازه گیری است. مطمئن ترین شیوه اندازه برداری استفاده از روش مثلث بندی است. در این شیوه با تبدیل پلان به تعدادی مثلث متوالی كار اندازه برداری انجام می شود.

الف: روش مثلث بندی در پلان:

با در نظر گرفتن سه نقطه a,b,c در سه گوشه اتاق كار را آغاز می كنیم. فاصله ac,bc را اندازه می گیریم بعدac(a,ac) و bc(b,bc) محل تقاطع دو كمان موقعیت درست نقطه c را به ما می دهد این كار را بطور متوالی برای هر سه نقطه انتخابی از پلان انجام می دهیم تا زمانی كه پلان كامل شود.

در برداشت از خانه حكیم باشی كار اندازه برداری را با حیاط و اتاقهای اطراف آن آغاز كردیم سپس زیر زمین و پلان بام و در آخرین مرحله پلان حیاط پشتی و طویله ها و انبار را برداشت نمودیم.

بعد از برداشت پلان نوبت به نماها رسید در نما شیوه اندازه برداری با پلان تا حدی تفاوت داشت برای اندازه گیری نماها 2 نفر از بچه ها به پشت بام می رفتند و متر را می انداختند برای اینكه متر بطور قائم پایین بیفتد و در بین راه پیچ و تاب نخورد به سر متر یك شاقول آویزان می كردیم. بعد از قرائت اندازه ها متوجه مسأله جدیدی شدیم و آن وجود اختلاف ارتفاع در نقاط بظاهر هم سطح در اندازه گیری نما بود. این موضوع را می شد با امكان نشست ساختمان توجیه كرد كه با توجه به قدمت ساختمان طبیعی می نمود. اما مطمئن ترین وسیله در این شرایط استفاده از دوربین نقشه برداری بود. البته برای تعیین اختلاف ارتفاع( تراز یابی) می شد از روش قدیمی و در عین حال ساده و مطمئن تری بهره گرفت. این شیوه استفاده از شلنگ تراز بود. با استفاده از شلنگ تراز میزان اختلاف ارتفاع كوچه با حیاط، حیاط با زیر زمین، حیاط با سطح اتاقها، حیاط ورودی با حیاط پشتی و بالاخره اختلاف ارتفاع پشت بام با سطح حیاط را بدست می آوریم كه كدگذاری های مذكور در نقشه شماره(  ) آمده است.

ب: روش استفاده از شلنگ تراز

ابتدا از یك سر شلنگ آب می ریزیم در این حالت شلنگ را بالا نگه می داریم ریختن آب باید كاملاً پیوسته باشد به طوری كه هیچ حبابی داخل آن نشود. سطحی را بعنوان بنچ مارك با كد گذاری ارتفاعی 0.00 مشخص می كنیم.

 دو نقطه a,b  را در ارتفاع در نظر می گیریم. یك سر شلنگ را به نقطه a برده خط آب داخل شلنگ باید منطبق بر a  باشد سر دیگر شلنگ را به نقطه b  می بریم ( باید توجه داشته باشیم كه هیچ حبابی داخل آب شلنگ نباشد) و آنقدر سر شلنگ را بالا و پایین می آوریم تا خط آب بر نقطه b  منطبق باشد . سپس ارتفاع نقاط a  و b  را از سطح بنچ مارك اندازه می گیریم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ج: مقطع و اندازه برداری طاقها

در ترسیم مقاطع به شكل تازه ای برخورد كردیم كه در اندازه گیری های قبلی با آن مواجه نشده بودیم و آن قوسهای سقف و ارتفاع بلند آنها بود كه امكان متركشی بصورت عمودی را از ما سلب می كرد.

برای اندازه گیری قوسها از یك چوب پرده بلند به طول 2 متر استفاده می كردیم كه به انتهای آن نخی با اندازه ای معلوم می بستیم و به انتهای نخ شاقول آویزان می كردیم. یكی از بچه ها بر روی چهارپایه می ایستاد و تا جایی كه امكان داشت انتهای میله را به نوك قوس یا طاق می چسبانید و بعد یكی دیگر اندازه ها را قرائت می كرد. در اندازه گیری قوسها علاوه بر نوك طاق نقاط دیگری را نیز اندازه می گرفتیم. نقاطی كه انتهای قوس در آنجا شكل می گیرد و نقاط وسط هر یك از قوسهای طرفین طاق . این نقاط در شكل صفحه بعد بصورت كروكی دستی نمایش داده شده است.

برای ترسیم دقیق طاق بر روی كف اتاق خطی می كشیدیم كه پایه های ستون های طاق را بر روی زمین بهم وصل كند بعد موقعیت دقیق نقطه وسط طاق را با استفاده از همان چوب پرده و نخ آویزان به آن بر روی خط فرضی مشخص می كردیم با استفاده از ریسمان از این نقطه بر روی خط فرضی تا نقطه ای كه در وسط قوس مشخص كرده بودیم، ریسمان كشی می كردیم در واقع روش مثلث بندی را نیز در اینجا تكرار می كردیم. فاصله  و اندازه گیری می شد و بعد كمان های  و  تقاطع این دو كمان محل دقیق نقطه b  را به ما می داد. سایر نقاط طاق را نیز بهمین شیوه مشخص می كردیم .

در ترسیم مقاطع علاوه بر اندازه گیری قوسها و ارتفاعها نیاز به اندازه های دیگری نیز داشتیم و آن ضخامت سقف و جرزهای دیوارها بود. برای این كار با تفاضل اندازه های پلان طبقه اول و پلان بام ضخامت دیوار و با تفاضل ارتفاعهای داخلی و خارجی ضخامت سقف را بدست آوردیم.

2 بررسی مشكلات اندازه برداری و نحوه اصلاح اندازه برداری ها