بررسی مدیریت در نظام آموزش

امروزه اهمیت فرایند مدیریت بر كسی پوشیده نیست.((كشورهای صنعتی پیشرفتـه ازدهها سال قبل به این مقوله توجه داشته اند و عملا“ توسـعه خویـش را مدیـون بهبود شیوه های مدیریت میدانند)) (محمدرشـیدی،جایگاه برنامه ریزی آموزشی درفراگردمدیریت،مدیریت دولتی،23،دورة جدید،33،1372 )در حالیكه كشورهای درحال توسـعه هنوز در گیر مسایل و مشكلاتی از قبیل فقر، رشد نرخ جمعیت ،نرخ بالای بیكاری،تورم افسارگسیخته،اتلاف سرمایه های گرانبهای انسانی و مادی و…هستند كه سیستم مدیریت بخصوص نظام آموزشی این كشورها از حل آن ناتـوان است.به عنوان مثال:خسارات اقتصادی ناشی از شكست تحصیلی دانش آموزان در مدارس ایران در فاصلة سالهای 1365 تا 1371 مبلغ 394 میلیارد ریال بوده است .

نیاز به مدیریت و رهبری در همه زمینه های فعالیت اجتماعی امری محسوس و حیاتی است.منابع انسانی و مادی عظیم بدون هدایت و رهبری لایق بزودی رو به اضمحلال و نابودی میرود.

(علی علاقه بند،اصول مدیریت آموزشی،تهران،انتشارات دانشگاه پیام نور1369 ص1 )

پیتردراكر در مورد اهمیت مدیران در سازمانها می گوید:

((مدیران كمیاب ترین و در عین حال با ارزش ترین سرمایة سازمانها هستند))peter drucke

اما میـان در میان مدیران آموزشـی به عنوان اداره كنندگان یا مسئولین سازمانـها و واحدهای آموزشی عوامل اصلی و تعیین كننده آماده سازی و تأمین نیروی انسانی دیگر نهادهای تولیدی و خدماتی در جامعه هسـتند كه نقش اساسی و حیاتـی در رشد و توسعه جامعه ایفا میكنند و همچنین عامل موفقیت در امر بهسازی و حتی بازسـازی این سازمانها محسوب می گردند،چرا كه مدیریـت و مدیران آموزشـی لایق و آگاه قادرند با بهره گیری ازتواناییهای ذاتی،دانش تخصی و تجربیات شغلی اهداف سازمان را با صرف منابع كمتر و كیفیت بهتر تحقق بخشند و اثربخشی و كارآیی سازمان را ارتقاء دهند.

 (علی شیرازی ،مدیریت آموزشی،مشهد،انتشارات جهاد دانشگاهی 1373 ص32)

وظیفه اساسی مدیریت آموزشی كمك به فراهم آوردن زمینه ها و شرایط مناسب كار برای معلمین و دانش آموزان وتحقق هدفهای آموزشی و پیشبرد مؤثر آموزش و یادگیری و در نتیجه پیشرفت امور آموزشی است.

اگر مدیران مدارس بخواهند شرایط مناسب تحصیل و رشد دانش آموزان را فراهم آورند تا آنجا كه امكان دارد باید ایجاد توسعه و گسترش روابط حسنه بین معلمین ،هدفهای سازمان را از طریـق رضایـت مسندی معلمان بوجود آورنـد. یك مدیـر بوجود آورنده جو مدرسه است. ارزشهـا و اعتقـادات و اقدامـات مدیر بر رفتـار دیگران اثـر میگذارد.

یك مدیر ممكن اسـت نبوغ و خلا قیـت را تشـویـق كند یا مدرسـه را همچـون كارخانه ای اداره نماید. مدیر ممكن است راههای سـازنده را برای نیـل به اهداف پیشنهادكند. ارتباطاتبین اعضا را بهبود بخشد و دیگران را در تصمیم گیریها شریك نماید. در هرصورت اقدام مدیر در انجام كارها بر جو سازمان اثر می گذارد چون:

1-تصمیم اجرایی ،رضایت یا عدم رضایت شغلی را تحت تأثیر قرار می دهند.

2-اعضای سازمان در عكس العمل به عملكرد های مدیریت یكسان نیستند.

3-عملكردهای مدیریت و رسیدن برای تعیین روندها و شرایط محسوب میشوند كه می توانند حل مسایل سازمانی را تسهیل نمایند یا اثر بخشی عملكرد سازمانی را مانع شوند.

بیان مسئله:

در زمـان بوجود آمدن علم مدیریـت تا كنون در زمینـه های بسـیاری بـخصوص مدیریت ، پژوهشهای متعددی در كشورهای پیشرفته انجام شده است . با مشخص شدن اثرات مثبت و منفـی آن در زمینه های تحقیقاتی ،پیشـنهادهایی كاربـردی در بهبود كیفی و كمی امر مدیریت ارائه گردیده است.

در كشور ایران نیز پژوهشهای متعددی در زمینـه مدیریت انجام پذیرفته اسـت. با وجود این ،هنوز شیوه های مدیریتی ،بخصوص در مدارس تا حدودی نا شناختـه مانده است و پیشـنهادهای كاربردی مؤثر در بهبود كیفـی مدیریت ارائه نگردیـده است. شناخت و به كار گیری مبانی علمی سبكهای مدیریتی ، از ضروریات مهم و حیاتی در نظام آموزش و پرورش می باشد.لازم است مورد توجه قرار گیرد،اثرات مثبت و یا منفی هر كدام از سبكها شناخته شوندتا شیوه های مؤثر ترغیب و شیـوه –های نا مناسب كنارگذارده شوند.در واقع برای سنجش میزان موفقیت یك مدرسه و یا یك مجتمع آموزشیو یا حتی میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به بررسی نحوة مدیـریت در آن سـازمان می پردازند. لذا در این تحقـیق سـعی خواهد شـد ((رابطه بین نوع مدیـریت مدیران آموزشـی مدارس راهنمائی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان)) بررسی شده و به سؤال تحقیق یعنی ((آیا رابطه ای بین نوع مدیریت آموزشی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وجود دارد؟)) پاسخ داده شود  و با توجه به نتایج تحقیق ، پیشنهادهای لازم ارائه گردد. 

اهداف تحقیق به دلیل اینكه تحقیقات علمی كافی در زمینه مطالعه و بررسی رابط بین نوع مدیریت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان انجام نگرفته است ،و این امر در آموزش و پرورشدارای اهمیت خاص در زمینه اعتلای مسائل علمی،فرهنگی، اقتصادی،اجتماعی و … در جامعه می باشد.

از این رو پژوهش حاضر ، بررسی و مطالعه بین نوع مدیریت آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را هدف اصلی خود قرار دادهتا از این طریق روشن كند كه چه نـوع مدیریت آموزشی بر پیشـرفت تحصیلی دانش آموزان مؤثر اسـت ،تا بـه دست اندركاران با تـوجه بـه جنبه های مختـلف پیشنهادهای لازم جهـت اعمـال نـوع مدیریت در مدارس را ارائه دهد.

اهمیت و ضرورت مسئله تحقیق:

چیزی كه امروز به آن آموزش و پرورش گفته می شود،حتی در بهترین مدارس و دانشكده های ما به طور یأس آوری نا بهنگام و بی مورد است .والدین محصلین از آموزش و پرورش انتظار دارند كه بچه هایشان را برای زندگی در آینده آماده سازد. آموزگاران هشدار میدهند كه بی بهره شدن از آموزش و پرورش مناسب شانس و اقبال بچه ها را در دنیای آینده تباه می كند.

مدرسه های ما به جای آنكه به جامعه جدیدی كه در حال پیدایش است چشـم داشته باشند، به یك سیستم در حال مرگ واپسین می نگرند .همة توانائیشان  در این جهت بكار گرفته می شودتا انسـانهایی شبیه به ابزار درست كنند و تحویـل دهند،انسانهایی كه بتوانند در سیستم مختصری كه قبل از خودشان خواهد مرد به زندگی ادامه دهند.

(الوین تافلر،شوك آینده،ترجمه حشمت ا… كامرانی،چاپ اول ،تهران،انتشارات مترجم،72 ،ص410 )

بی شك در نظام آموزشی فعلی ما تلاشهای فراوانی برای بهبود چنین وضعی صورت می گیرد كه سالانه بخش بزرگی از درآمدهای ملی برای گسترش و

بهبود كارهای آموزشی اعم از تهیه تجهیزات آموزشگاهی،احداث مدارس و مؤسسات آموزشی جدید، پرداخت مستمری به كاركنان و بازنشستگان ،ایجاد و تشكیل كلاسهای ضمن خدمت و… صرف می شود .با وجود این مدارس ما هنوز به شیوه هایی كه در نیم قرن گذشته شكست آفرین بوده اند اداره می شود .(علی علاقه بند ـمبانی نظری و اصولی مدیریت آموزشی ،چاپ دوم،تهران،انتشارات بعثت،سال71 ص3)

از اواسط قرن بیستم مدیریت و رهبری آموزشی دستخوش تحولات و تغییرات قابل توجهی شده است و از رفتارهای مدیریت و رهبری آموزشی در كشور ایران با تحولات و خلاقیتهای آموزش و پرورش در جهان همخوانی ندارد واز مطالعه و تحقیق در مورد مسائل آموزشی در مدارس خبری نیست.

تا زمانی كه اقدام به مطالعه و تحقیق از نوع كاربردی نشود و شیوه های اثر بخش مدیریت در مدارس شناسایی نشود نباید به روابط اجتماعی و اقتصادی صحیح و بالنده و از همه مهمتر به اعتلای فرهنگ خود امیدوار باشیم.

در ادبیات مدیریتی شاهد سبكهای مختلف مدیریتی هستیم كه هر یك حاصل تحقیقات دامنه دار و تجربیات گرانبهای مدیران برجسته و نظریه پردازان مشهول مدیریت است.

اكثر این نظریه ها و سبكها اثر بخشی خود را در بوته آزمایش نشان دادند.

مدیرانی كه تنها به یك بعد (رابطه-كار)تأكید داشته اند از اثر بخشی مطتوبی برخوردار نبوده اند.

تنهامدیرانی كارا و اثر بخش بودند كه همزمان به هر دو بعد رابطه و كار با قوت بیشتر توجه داشته اند . از اینرودر این تحقیق در صدد هستیم نشان دهیم كه: 1-آیامدیران مدارس به حضور در محل كار و اجرای مقررات اداری از طرف دبیران تأكید دارند ؟

2-اولویت نیروی انسانی را مورد توجه قرار داده و برای حفظ رابطهدوستانه در محیط كاری تلاشی میكنند ؟

با انجام این تحقیق مدیران میتوانند با یك نگرش اصلاحی به سبك مدیریت خود بازنگری نموده و پیشرفت تحصلی یا عدم پیشرفت تحصیلی دانش آموزان خود را از این زاویه مورد بررسی قرار دهندو از طرف دیگر نتایج این تحقیق میتواند مورد استقاده مسئولان و برنامه ریزان امر تعلیم و تربیت قرار گیردودر جلوگیری از افت تحصیلی با اصلاح سبك مدیریت مدیران مدارس اقدام نمایند.

فرضیه های تحقیق :

فرضیه اهم تحقیق:

(( بین سبك مدیریت دبیران آموزشی و پیسرفت تحصیلی دانس آموزان رابطه وجود دارد.))

فرضیه یك:

((سبك مدیریت رابطه مدار مدیران آموزشی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه سوم راهنمایی رابطه وجود دارد.))

فرضیه دو:

((سبك مدیریت كار مدار مدیران آموزشی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه سوم راهنمایی رابطه وجود دارد.))

تعزیف مفاهیم و واژه گان :

1-سبك عبارت است از تعبیر و تفسیر افراد و گروهها از الگوههای رفتاری ثابت مدیر در كار باما و از طریق آنان .(علی رضاییان ،كدامین سبك مدیریت ،نشریة علوم تربیتی 3-4 ،1367)

2-كلمه سبك دقیقأ برابر است با روشی كه رهبر پیروان را تحت نفوذ خود قرار دهد ،(fred luthans .organizatinal.behavior,sixth edition mc grow –hill,1992,P.299  )

سبك عبارت است: از زیر بنای ساختارنیاز فرد ،كه رفتار او در وضعیتهای مختلف بر می انگیزد .(خلیلی شورینی-1373،ص35 )

3-سبك رهبری یك فرد عبارت است از (( الگوی رفتاری كه مدیر هنگام هدایت كردن فعالیتهای دیگران از خود نشان میدهد.(پال هرسی و كنت بلاز چارد،مدیریت رفتار سازمانی ،ترجمه علاقه بند سال 65 ص85)

سبك رهبری عبارت است از ((رفتار ویژه رهبر به منظور انگیزش گروه برای تحقق پاره ای از هدفها.)) (هنسن،مدیریت آموزشی و رفتار سازمانی ،ترجمه نائلی 1370 ص274)

مدیریت عبارت است از ((كار با، افرادوگروهها به منظور كسب اهداف سازمانی ))

(علی رضائیان ،مدیریت رفتاری سازمانی، سال 72 ص188)

5-مدیریت كارمدار(task oriented) عبارت است از توجه مدیریت به اهداف سازمانی از طریق اعمال قوانین و ساختار رسمی سازمان.در این سبك مدیریت ،مدیر تلاش میكند به اهداف سازمانی برسد،آنچه برای مدیر مهم است رسیدن به هدف سازمان می باشد.

مدیریت كار مدار:

مدیران وظیفه مدار كسانی هسـتند كه رضایـت اصلـی را از انجـام كاربه دست می آورند و عزت نفس خود را از دسـت یابی به هـدف حاصل میكننـد نـه از روابطشان با دیگران.(خلیلی شورینی 1373 ص138)

6-مدیریت رابطه مدار عبارت است از :توجه مدیریت به نیازها و مسائل انسانی از طریق برقراری روابط با زیردستان و رسیدن به اهداف سازمانی و یا فردی با توجه

به ابعاد انسانی .

مدیریت رابطه مدار:برخی از مدیران رضایت عمده خود رااز روابط شخص خوب با دیگران بدست می آورند در واقع زمانی احساس راحتی میكنند كه روابط خوبی بـا دیـگران داشـته باشند ،عزت نفس آنها تا حدود زیادی بستـه به این اسـت كه اطرافیان چه نظری نسبت به آنها ابراز می دارند (خلیلی شورینی 1373 ص138 )

7-پبشرفت تحصیلی Acadamic Achievment  ،منظور افزایش كمی نمرات درسی دانش آموزان در یك مقطع زمانی معین یكسال است.

پیشرفت تحصیلی:اصطلاحی به معنای موفقیت در كسب معلومات یا مهارتهای اكتسابی عمومی یا خصوصی در موضوعهای درسی است كه معمولا“ بوسیله آزمونهای میزان شده standard dized test وآزمونهای معلم ساخته teacher made test  اندازه گیری می شود.(علی اكبر سیف،  اندازه گیری و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ،سال1371 ،ص41)

خلاصه روش اجرای تحقیق:

نوع تحقیق:

نوع تحقیق توصیفی-استنباطی و كاربردی است ! این تحقیق شیوه های مدیریت ، مدیران آموزشی مدارس واسطه آن با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را بررسی و ارزیابی میكنند.

هدف عمده این تحقیق شناسایی سبك های موجودمدیران آموزشی جامعه آماری میباشد ،به تعبیردیگر شناسـایی سبـك های مدیریتی اسـت كه در فرضیه های تحقـیق عنوان شده است و همچنین بررسی رابطه هر یك از سبكهای مورد نظر در جامعه

آماری با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است .هدف عمده دیگر این تحقیق استفاده كاربردی و عملی است كه موقعیت شیوه های مدیران آموزش مدارس مورد نظر را بررسی و تجزیه و تحلیل نموده و از یافته های بدست آمده در جهت ترویج سبكهای اثر بخش و نهی سبكهای غیر اثر بخش استفاده نماید.

در این تحقیق جمع آوری اطلاعات علاوه بر استخراج داده ها از سایت رایانه ای امور امتحانات منطقه 15 شهر تهران از طریق پرسشنامه نیز انجام گرفته است .

خلاصه روش انجام تحقیق :

الف)روش كتابخانه ای :جهت بررسی و مطالعه ای نظری موضوع و دسترسی به اطلاعات اولیه مطالعات كتابخانه ای با استفاده از كتب ،مجلات،نشریات مرتبط با موضوع انجام گرفته است.

ب)روش میدانی :

1)جهت شناسایی و تعیین سبكهای مدیریتی پرسشنامه تهیه شده و در بین دبیران توزیع و جمع آوری گردیده است.