بررسی رابطه خلاقیت و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان

پژوهش حاضر تحت عنوان بررسی رابطه خلاقیت و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دختر كلاس پنجم دو تا از مدارس كرج انجام شده است.

جامعه پژوهش عبارت است از كلیه دانش آموزان سال پنجم ابتدایی در شهرستان كرج كه از بین آنها 100 آزمودنی با استفاده ازروش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید.

ابزار اندازه گیری در این تحقیق عبارت است از آزمون مداد كاغذی چند جوابی برای سنجش خلاقیت (MPPT ) و همین طور برای سنجش عملكرد تحصیلی آزمودنیها ازمعدل نیم سال گذشته آنها استفاده شد كه پس از جمع آوری داده ها با استفاده از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون به تحلیل داده ها پرداخته شد كه ضریب همبستگی (%29r= )به دست آمد و معلوم شد كه بین خلاقیت و پیشرفت تحصیلی آزمودنیها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

مقدمه :

كنجكاوی و تفكر پیرامون افراد سرآمد و با استعداد سابقه ای بس طولانی،در حدود دو هزار سال دارد و احتمالاً به زمانی برمی گردد كه برای اولین بار انسان علاقه مند شد بداند چرا افراد با هم تفاوت دارند.در جوامع مختلف همیشه افرادی بوده اند كه از خود توانایی ها وبرجستگی خاص نمایان می ساختند كه این امر موجب تحریك حسن كنجكاوی دیگران می گردید و سوء ظن،نفرت و یا ترغیب و تشویق آنها را در پی داشت.اشخاصی بوده اند كه با استعداد فراوان و نبوغ فوق العادة خویش در طول زندگی توجه و تحسین همه را به خود جلب نموده اند و یا بدون توجه مردم،زندگی كرده اند و گاه پس از مرگشان به نبوغ آنها پی برده شده است.گرچه تمدن و فرهنگ انسانی نتیجه تلاش تمام افراد بشر است اما غنا و عظمت آن مدیون افراد خلاق،متفكران،نوابغ،كاشفان و مخترعان بوده است.از این رو،اهمیت شناخت و پرورش این افراد آشكار می شود.بنابراین در دنیای پیچیدةكنونی كه شاهد رقابتهای بسیارفشرده جوامع مختلف برای دستیابی به جدیدترین تكنولوژی ها و منابع قدرت هستیم.افراد تیزهوش و خلاق و صاحبان اندیشه های نو و متكبر همانند گرانبهاترین سرمایه ها از جایگاه بسیار بالایی برخوردار هستند.زیرا هرقدر جهانی كه در آن زندگی می كنیم پیچیده تر شود نیاز به شناسایی و پرورش ذهنهای خلاق و آفریننده محسوس و روشن تر می گردد.در همین رابطه توین بی [1] معتقد است كه شانس برای به دست آوردن خلاقیت بالقوه می تواند موضوع زندگی و مرگ هر جامعه ای باشد.همچنین تورنس[2] (1959)نقل از نیسان و دیگران(1377)استدلال می كند كه تصاویر آگاه و ناخودآگاه ازآینده نیروی محركة مهمی در پس دستاوردهای آینده اند.تصاویر مثبت آینده نیروهای پرتوان مغناطیسی هستند     كه ما را به تحرك واداشتند و به ما انرژی لازم را برای حركت به پیش،به سوی امكانات،راه حل ها و دستاوردهای خلاق و جدید – می دهند،ازطرفی برای آنكه بتوانیم قدرت تصور خود را پرورش دهیم و تصاویر مثبتی از آینده خلق كنیم باید خلاقیت خود را پرورش دهیم.چه نیاز به خلاقیت اجتناب ناپذیر است(نیسان،حیدری پاك نیكرو 1377)

به همین دلیل امروزه جامع ما بیش از هر زمان دیگر به افراد هوشمند و خلاق نیاز دارد و در شرایط كنونی مسأله خلاقیت از مهمترین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشگاهی است.به طوری كه در اصل 25 كلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای تغییر بنیادهای نظام آموزش و پرورش (1367) تحت عنوان پرورش توان تفكر،نقد و ابتكار آمده است كه:در تدوین و اجرای برنامه های آموزش و پرورش باید از شیوه هایی استفاده شود كه توان تفكر،تحلیل و نقد،ابتكار و خلاقیت را تقویت كنند و زمینة مناسب را برای خودآموزی دانش آموزان فراهم نمایند.همچنین این اصل می افزاید كه … برنامه ریزی آموزشی و درسی باید به گونه ای باشد كه به دانش آموزان مجال تفكر داده شود و آنان را به اندیشیدن و تفكر ترغیب نماید…تعلیمات باید به گونه ای باشد كه در دانش آموزان رشد فكری وقوّة تجزیه و تحلیل را تقویت بنماید…

در تنظیم و محتوا و مواد درسی و تدریس باید ازشیوه هایی استفاده شود كه متكی بر مشاركت فعال دانش آموزان در درس و بحث باشد و به دانش آموزان فرصت كافی جهت ارائه یافته های خود،راه حل های مختلف برای حل مسایل و شیوه های ابتكاری داده شود در كلیه فعالیتهای فوق برنامه باید برای دانش آموزان میدان عمل جهت بروز و پرورش ابتكارات و خلاقیت داده شود و از جاذبة این گونه فعالیتها جهت پرورش روح تفكر و تحقیق در دانش آموزان استفاده شود…همچنین در برنامه های تربیت معلم،روش های پرورش استعداد ابداع و خلاقیت به معلمین در مراحل مختلف تحصیلی تعلیم داده شود.در مورد خلاقیت و شناخت كودكان خلاق باید خاطر نشان سازیم،قبل از اینكه كودكی بتواند خلاق شود به شرایط و یا محیط مناسب نیاز دارد.سیاستی كه اكنون در آمریكا دنبال می شود و دارای ابعاد جهانی می باشد مؤید این نكته است،یعنی به دنبال افراد تیزهوش و خلاق در سطح جهان هستند تا با فراهم ساختن زندگی بسیار مطلوب،آنها را به كشور خود فراخوانده وبا آموزش های مناسب و با امكانات بسیار پیشرفته زمینه را برای بروز خلاقیت ها در آنها آماده كرده تا درآینده كشورشان را صاحب قدرت و مشعل دار علم و تكنولوژی كنند.اگر به آمار محققان و مكتشفان این كشور نگاه كنیم می بینیم كه شمار بسیاری از آنها از كشورهای دیگر و از جمله كشور ما ایران می باشند.البته باید توجه داشت كه عوامل ژنتیك،پیدایش استعداد خلاقیت را در افراد ممكن می سازد ولی با وجود آن بروز و رشد این استعداد به شدت تحت تأثیر محیط غنی و والدین و مربیانی آگاه می باشد.

به طوری كه می توان گفت خلاقیت به عنوان یك استعداد،حاصل تعامل پیچیده وراثت و محیط است (افروز 1371) بنابراین ، خلاقیت موضوع بسیار پیچیده‌ای است و شناخت و شكوفا سازی آن به عنوان یك استعداد نیازمند فراهم آوردن روش های تربیتی نوین است و اهمیت این موضوع در جامعة صنعتی امروز به ویژه در دنیای رایانه ها مملوس تر می شود.همچنین نقش مدرسه و مربیان در جهت پرورش افكارخلاق و رشد توانایی های این گونه افراد از اهمیت بسزایی برخوردار است.(افروز 1371)

با توجه به مطالب فوق در این پژوهش برآنیم تا مشخص كنیم كه خلاقیت به عنوان یك استعداد چه ارتباطی با پیشرفت تحصیلی دارد.و راههای پرورش ورشد خلاقیت در كودكان چیست و چه عواملی مانع رشد خلاقیت در كودكان می شود.

1- Token Bee

2- Torrance

فصل اول

مقدمه :

كنجكاوی و تفكر پیرامون افراد سرآمد و با استعداد سابقه ای بس طولانی،در حدود دو هزار سال دارد و احتمالاً به زمانی برمی گردد كه برای اولین بار انسان علاقه مند شد بداند چرا افراد با هم تفاوت دارند.در جوامع مختلف همیشه افرادی بوده اند كه از خود توانایی ها وبرجستگی خاص نمایان می ساختند كه این امر موجب تحریك حسن كنجكاوی دیگران می گردید و سوء ظن،نفرت و یا ترغیب و تشویق آنها را در پی داشت.اشخاصی بوده اند كه با استعداد فراوان و نبوغ فوق العادة خویش در طول زندگی توجه و تحسین همه را به خود جلب نموده اند و یا بدون توجه مردم،زندگی كرده اند و گاه پس از مرگشان به نبوغ آنها پی برده شده است.گرچه تمدن و فرهنگ انسانی نتیجه تلاش تمام افراد بشر است اما غنا و عظمت آن مدیون افراد خلاق،متفكران،نوابغ،كاشفان و مخترعان بوده است.از این رو،اهمیت شناخت و پرورش این افراد آشكار می شود.بنابراین در دنیای پیچیدةكنونی كه شاهد رقابتهای بسیارفشرده جوامع مختلف برای دستیابی به جدیدترین تكنولوژی ها و منابع قدرت هستیم.افراد تیزهوش و خلاق و صاحبان اندیشه های نو و متكبر همانند گرانبهاترین سرمایه ها از جایگاه بسیار بالایی برخوردار هستند.زیرا هرقدر جهانی كه در آن زندگی می كنیم پیچیده تر شود نیاز به شناسایی و پرورش ذهنهای خلاق و آفریننده محسوس و روشن تر می گردد.در همین رابطه توین بی [1] معتقد است كه شانس برای به دست آوردن خلاقیت بالقوه می تواند موضوع زندگی و مرگ هر جامعه ای باشد.همچنین تورنس[2] (1959)نقل از نیسان و دیگران(1377)استدلال می كند كه تصاویر آگاه و ناخودآگاه ازآینده نیروی محركة مهمی در پس دستاوردهای آینده اند.تصاویر مثبت آینده نیروهای پرتوان مغناطیسی هستند     كه ما را به تحرك واداشتند و به ما انرژی لازم را برای حركت به پیش،به سوی امكانات،راه حل ها و دستاوردهای خلاق و جدید – می دهند،ازطرفی برای آنكه بتوانیم قدرت تصور خود را پرورش دهیم و تصاویر مثبتی از آینده خلق كنیم باید خلاقیت خود را پرورش دهیم.چه نیاز به خلاقیت اجتناب ناپذیر است(نیسان،حیدری پاك نیكرو 1377)

به همین دلیل امروزه جامع ما بیش از هر زمان دیگر به افراد هوشمند و خلاق نیاز دارد و در شرایط كنونی مسأله خلاقیت از مهمترین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشگاهی است.به طوری كه در اصل 25 كلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای تغییر بنیادهای نظام آموزش و پرورش (1367) تحت عنوان پرورش توان تفكر،نقد و ابتكار آمده است كه:در تدوین و اجرای برنامه های آموزش و پرورش باید از شیوه هایی استفاده شود كه توان تفكر،تحلیل و نقد،ابتكار و خلاقیت را تقویت كنند و زمینة مناسب را برای خودآموزی دانش آموزان فراهم نمایند.همچنین این اصل می افزاید كه … برنامه ریزی آموزشی و درسی باید به گونه ای باشد كه به دانش آموزان مجال تفكر داده شود و آنان را به اندیشیدن و تفكر ترغیب نماید…تعلیمات باید به گونه ای باشد كه در دانش آموزان رشد فكری وقوّة تجزیه و تحلیل را تقویت بنما