دانلود مبانی نظری و پیشینه تحقیق استرس

تعریف استرس:

كلمه استرس از زبان انگلیسی گرفته شده است ومعادل دقیقی غیر ازكلمه فشار در فارسی ندارد وآن هم معنای وسیع وطیف گسترده آن را نمی رساند،لذا،ازهمان لغت استرس كه مورداستفاده جهانی پیدا كرده است استفاده می كنیم. بنابرگفته تعدادی ازدانشمندان،تمام بیماریهای موجود درانسان ازجهاتی بااسترس ارتباط دارند. این بیماریها تنهاشامل امراض روانی یابیماریهای روان-تنی نمی شوند،بلكه دربرگیرنده تمام امراض جسمانی ازقبیل: سرطان،سل ومانند آن نیز هستند. ازسالهای قبل درآزمایشگاه ها دانشمندان باوارد آوردن استرس برحیوانات،آنها رامبتلا به انواع امراض جسمانی كرده اند. مثلا" درسال 1979 دومحقق به نام اسكلار وانیسمان باتحریك عصبی موشهایی كه دچار سرطان بودند به وسیله شوك الكتریكی مشاهده كردندكه درموشهایی كه در معرض تحریك عصبی بودند سرطان به سرعت نشو و نما كرد و مرگ آنها تسریع شد.

در انسان تحقیقات در زمینه رابطه استرس با بیماریها و به ویژه امراض جسمی، اخیرا" شروع شده است ولی قبل از اینكه به ذكر نظریات و پژوهش های موجود در این باره بپردازیم،‌لازم است مختصری به تعریف، تاریخچه و ماهیت پدیده استرس توجه كنیم.

تعریف استرس:

هانس سلیه روان پزشك اطریشی الاصل مقیم كانادا كه پایه گذار پژوهش های علمی درباره پدیده استرس بوده، از اولین كسانی است كه رابطه بین استرس و بیماریها را دقیقا" توجیه كرده استاو استرس را به «درجه سوز و ساز بدن» بر اثر فشارهای زندگی تعریف می كند. البته كلمه استرس تنها به روند این پدیده در بدن انسان اطلاق نمی شود بلكه محرك های فشارآور نیز تحت همین نام خوانده می شوند.

سلیه در سال 1956 میلادی روند ارتباط بین استرس و بیماری ها را تشریح كرد. به نظر او هر محرك فشارزای بیرئنی مانند زخم بدن، مسمومیت، خستگی عضلانی، سرما و گرما، و عوامل روانی، اگر فشار كافی داشته باشد ممكن است منجر به ایجاد واكنشی شود كه او آن را«نشانگان كلی سازگاری» یا G.A.S  نامیده است. خصوصیات این نشانگان یا سندرم كلی سازگاری، عبارتست از ازدیاد ترشحات هورمون های بخش قشری غده فوق كلیه در اثر تحریكات غده هیپوفیز مغز، كه در نتیجه منجر به واكنش های فیزیولوژیك شدید می شود و درجه مقاومت بدن را پایین می آورد و تعادل حیاتی بدن را به هم می زند و اگر طولانی شود منجر به ایجاد مرض می شود.

تاریخچه و وضع فعلی استرس:

كلود بردنارد، فیزیولوژیشت بزرگ قرن نوزدهم فرانسه، متذكر شد كه قسمت مختلف بدن موجودات زنده تكامل یافته، به وسیله محیط مایعی مانند خون احاطه شده است كه برای ادامه زندگی باید به طور مستمر وجود و ثبات داشته باشد. به نظراو هدف تمام ساختارهای فیزیولوژیك، تنها حفظ این ثبات است. این نظریات به وسیله والتركانن در سال 1932 بسط و گسترش یافت. این ثبات داخلی را«تعادل حیاتی » نامید؛ زیرا نابهنجاری های اورگانیسم را كه در اثر عوامل فشارآور بیرونی و درونی ایجاد شده است، رفع می كند. به عبارت دیگر تعادل حیاتی هنگام فشار بر موجود، به كمك او برای برقراری تعادل می شتابد. مثلا" مكانیسم های تعادل حیاتی موقعی كه نمك در مواد مایع بدن افزایش می یابد،‌ كوشش می كنند تا درجه نمك را در بدن،‌ به میزان مطلوب آن برسانند. بعدها كانن و سلیه ثابت كردند كه فشارهای فیزیولوژیك به خودی خود قادرند تغییرات هورمونی چشم گیری ایجاد كنندكه آنها نیز به نوبه خود سبب ایجاد واكنش ها و علائم فیزیولوژیك می شوند. سلیه و همكارانش در سال 1959 میلادی یك نظریه تفصیلی برای نشان دادن چگونگی واكنش موجود زنده به استرس ارائه دادند.

سلیه در این نظریه تشریح كرد كه چگونه تعادل حیاتی از هم می پاشد و واكنش استرس تحت شرایط شدید آشكار می گردد كه به آن واكنش كلی سازگاری(G.A.S) می گویند.

سلیه در تحقیقات خود نشان داد كه تحت فشار، ارگانیسم به واكنش«مبارزه یا فرار» مبادرت می ورزد و اگر این پاسخ و واكنش مانن زمان جنگ، مزمن گردد،‌ تغییرات شدید و دراز مدت شیمیایی پدید می آید كه باامآل منجر به ازدیاد فشار خون، تصلب شرائین،‌ ضعیف شدن مصونیت بدن در مقابل امراض و تعداد بی شماری مشكلات دیگر می شود. یكی از محققان به نام فردگودوین در سال 1983 نشان داد كه انسان ها قدرت زیادی برای تحمل استرس های شدید دارند،‌ اما هنگامی درمانده می شوند كه قدرت تجدید مجدد قوا برای مقابله با فشارهای جدید را نداشته باشند. محقق دیگری به نام جك باركاس به این نتیجه رسید كه حتی رفتارهای كوچك ما می توانند تاثیر چشم گیری بر بیوشیمی بدن بگذارند.

در حالی كه انواع پاسخ ها در مقابل عوامل استرس زا،‌ از افراد بشر سر می زند،‌ولی در اوایل دهه 1950 میلادی، روان پزشكی به نام توماس هلمز در پژوهش های خود به این نتیجه رسید كه تنها عامل مشترك در ایجاد هر نوع استرس، لزوم، ضرورت و اجبار در ایجاد تغییر و تحول مهم،‌ در روند زندگی معمولی فرد است. این پژوهش گر مشاهخده كرد كه در بیماران مبتلا به سل شروع بیماری غالبا" متعاقب یك سلسله اتفاقات و حوادث و بحران های مخرب مانند مرگ و میر در خانواده، از دست دادن شغل یا تغییر آن، ازدواج، طلاق و مانند آن بوده است. البته او می افزاید كه استرس علت ایجاد سل نیست لیكن در شدت و خامت آن موثر است. اومعتقد شد كه حتی بحث های نامطلوب می تواند تغییرات فیزیولوژی ایجاد كند. در آزمایشی كه هلمز بر روی بیماران مسلول انجام داد نمونه هایی از سلولهای بدن آنها را، قبل و بعد از اطلاع به آنان، كه افراد ناخواسته ای به دیدنشان می آیند، برداشت و مشاهده كرد كه پس از خبر ناخوشایند، تعداد زیادتری از سلول ها آسیب خورده بودند، تا قبل از خبر. در پژوهش دیگری نشان داده شد كه مقدار سرما خوردگی در افرادی كه قدرت مقابله با فشارهای زندگی را ندارند به مراتب بیشتر از دیگران است.

به منظور نشان دادن تاثیر استرس ناشی از «تغییرات عمده زندگی » كه گفتیم عامل مشترك بین تمام انواع استرس هاست، هلمز و روان شناسی به نام ریچارد ریهی در سال های 1940 و 1950 میلادی از پنج هزار نفر پرسش هایی مبنی بر اولویت دادن به اتفاقات و حوادث و تغییرات مهم زندگی پرسیدند، كه بر اساس آن مقیاس معروف هلمز ریهی برای اندازه گیری درجه اهمیت وقایع زندگی ساخته شد.