پاورپوینت بررسی معماری شیوه رازی

پاورپوینت بررسی معماری شیوه رازی در 54 اسلاید قابل ویرایش با فرمت pptx

مقدمه

چهارمین شیوه معماری ایران كه همه ویژگی‌های خوب شیوه‌های پیشین را به بهترین گونه دارا می‌باشد، سبك رازی است كه از زمان آل زیاد  شروع شد. در زمان سلجوقیان به اوج رسید و تا روزگار مغول ادامه یافت. آغاز كار این شیوه هرچند  از شمال ایران بود، اما در شهر ری پا گرفت و بهترین ساختمان‌ها در آن شهر ساخته شد. اگرچه در پی غارت شهر به دست محمود غزنوی از میان رفته‌اند. البته  توضیح این نكته ضروری است كه در اواخر  شیوه خراسانی  بناهایی داریم كه بیشتر به سبك رازی می‌خورد.  بنای مقبره‌ی امیر اسماعیل سامانی، مزار ارسلان جاذب و منار ایاز با وجود  اشتراك زمانی با شیوه خراسانی از بناهای اولیه شیوه رازی می‌باشند.

مقبره امیر اسماعیل سامانی

ساختمان این بنا در بخارا است كه در زمان شیوه خراسانی  ساخته شده، ولی همه ویژگی‌های شیوه رازی را دارا می‌باشد. همچنین در آن بكارگیری درخشان آجرنمایان است كه به عنوان عنصر اصلی ساخت بنا توان چشمگیر نقش اندازه‌های سطوح تزئینی را به نمایش می‌گذارد. ردیف عمود و افق باریكه‌های آجر تونشستگی و بیرون آمدگی  آجرچینی‌ ها بافت زیبای سایه روشن را ایجاد می‌كند  كه یادآور بافت‌های درهم‌رفته‌ی حصیر و سبدبافی است. در  شیوه رازی آجر به عنوان مصالح تزئینی خالق انواع بی‌شمار نقش‌های شكسته و راست خط در سطوح  گوناگون بناست.  چهارگوشه بیرون نما   چهار پیلك دارد و در آن برخلاف شیوه خراسانی، وسواس  كوتاه گرفتن ساختمان چندان جدی گرفته نشده است و بلندای آن كم نیست. در گذشته این گنبد دو پوش بود ه كه در حال حاضر پوسته زیرین آن باقی مانده است.

آرامگاه ارسلان جاذب

ارسلان جاذب، سپهسالار خراسان در زمان محمود غزنوی بوده است. آرامگاه وی گنبدخانه‌ای دو اشكوبه است در كمرپوش  گنبد روزن‌هایی ساخته شده است. گنبد دو پوسته بوده  كه تنها پوسته زیرین برجای مانده است و این امر از بخش ویران شده آن پیداست. در  چپیرسازی آن پس از  گوشه‌سازی، هشت پهلو را ژغر یا ژغز  به دایره تبدیل كرده‌اند. اینگونه پیشرفته‌ای از [چپرسازی] است و نشان می‌دهد كه این فن در گام‌های نخست خود نبوده است. آجركاری زیر گنبد به گونه‌ زیبایی خفته راسته كار شده است، در نماسازی آجری آن نیز به گونه كله راسته، گل انداز زیبایی پدید آورده شده است.

شیوه رازی در زمان سلجوقیان دچار دگرگونی‌‌ها و پیشرفت‌های مهمی در مساجد شده كه بیشتر بر تركیب  گنبد و ردیف ستون‌‌ها و ایجاد ایوانی بزرگ در چهار وجه یك حیات تاكید  داشت. ایوان اول در قسمت ورودی  و ایوان دوم و سوم در مركز دو  طرف واقع می‌شدند، در حالی كه ایران چهارم كه نسبتاً ساده بود، در مقابل ورودی كه ناگزیر به اتاق گنبد باز می‌شد، قرار می‌گرفت. این اتاق در محراب  قرار داشت. از نمونه‌های مساجد در این دوره كه به شیوه رازی ساخته شده‌اند، مسجد جامع اردستان، قزوین و اصفهان است.

مسجد جامع اردستان

بخش‌هایی از این مسجد در شبوه خراسانی ساخته شد و در شیوه رازی به یك ایوانه تبدیل شد. این بنا آجركاری دقیقی دارد.  بلندای شبستان آن بسیار زیاد است و با طاق‌های  گوناگون آزاد پوشانده‌اند.   گنبد آن دو پوسته پیوسته است كه به دو روش متفاوت ساخته شده‌اند.  ستون‌های شبستان از نخست  چهارگوش بوده، سپس هشت  گوش شده و پاكار طاق‌ها روی پیش‌آمدگی ستون كار گذاشته‌اند.  دارای چهار ایوان  است كه تاریخ   چهار ایوان به این صورت است:

ایوان جنوبی، شمالی، شرقی و غربی كه قسمت جنوبی آن در زمان سلجوقیان بیشتر از سایر قسمت‌ها دچار دگرگونی كامل شده در این دوره تنها یك ایوان بزرگ در  جبهه جنوبی داشته و بقیه شبستان‌ها و نماهای جبهه‌ها با كمی دخل و تصرف در این دوره شكل اصلی خود را  كه شبستان‌های ستوندار بوده حفظ نموده و بیش از یك قرن و نیم طول كشیده تا ساختمان  چهار ایوان مسجد به اتمام برسد و مسجد به صورت یك مسجد چهارایوانی تجلی یابد. به این ترتیب معماری اسلامی ـ ایرانی در قالب مساجد، كاخ‌ها و مدارس علوم قرآنی گسترش یافت. مساجد اولیه ایرانی تنها یك ایوان داشتند كه تقریباً تنها ویژگی نمونه ایرانی  بودند، ولی  كاخ‌ها و بعدها مدارس دینی، صحنی چهارگوش در مركز، همراه با یك ایوان در هر یك از چهاروجه داخلی داشتند. این طرح پلیپایی  كه ریشه‌ های معماری اسلامی ایران را در خود  دارد، نخستین بار در سده پنجم در زمان حكومت ملك‌شاه از پادشاهان سلجوقی ظاهر شد.

مسجد جامع قزوین

بخش‌هایی از مسجد جامع قزوین مانند گنبد  آن در  شیوه رازی به دستور  خمرتاش ساخته شد. در  شیوه‌های پس از آن هم به ساختمان افزوده  شد. ایوان  جلوی گنبد خانه در زمان صفویان ساخته شد.  گنبد آن یك پوسته است. شنگه روی تیره آن برای ساخت پوسته رویی بوده كه بعدها روی همان  آهیانه كاشیكاری می‌شود. گوشه‌سازی از نوع سكنج  است و شاپرك‌‌های زیر گنبد  دارای گره‌سازی است. دیوارهای زیر گنبد با نگاره‌های برگ كنگری كه از نگاره‌های ساسانیان است، آذین شده است. با وجود زلزله‌خیز بودن قزوین، ساختمان مسجد استوار بر جای مانده است كه ایتن نشان دهنده دقت در نیارس آن است.