مقاله درباره تحولات تكنولوژی و ماهیت مشاغل در عصر اطلاعات و ارتباطات

*مقاله درباره تحولات تكنولوژی و ماهیت مشاغل در عصر اطلاعات و ارتباطات*

چكیده

ایجاد مشاغل جدید و متنوع در عصر اطلاعات و ارتباطات، با توجه به تحولات تكنولوژی و بخصوص تكنولوژی اطلاعات، مستلزم شناخت ماهیت این مشاغل است. آگاهی از تأثیرپذیری مشاغل از تكنولوژی یا اثرگذاری بر توسعة آن، نتیجة درك ماهیت مشاغل خواهدبود. برای رسیدن به این مهم، می‌بایست به چند سؤال اساسی پاسخ داد. اصولاًً تأثیر تكنولوژی بر مشاغل چه ابعادی دارد؟ آیا توسعة تكنولوژی باعث حذف برخی از مشاغل نخواهد شد؟ در این صورت چه مشاغل جدیدی بوجود می‌آورد؟ آیا این مشاغل جدید پایدارند یا خود نیز روز به ‌روز درحال تحول می‌باشند؟

این سؤالات و بسیاری از سؤالات دیگر دغدغه اصلی جوامعی است كه تحت تأثیر تكنولوژی قرار گرفته و زندگی متداولشان را  كه سالیان دراز بصورت یكنواخت برقرار بوده تحت‌الشعاع قرار داده است. پاسخ به این سؤالات می‌تواند دید مناسبی از مشاغل جدید را ارائه كند و به تصمیم‌گیری‌های بهتر بیانجامد.

این مقاله سرآغاز بحثی پیرامون ماهیت مشاغل جدید می‌باشد، كه سعی نموده برای سؤالات اساسی فوق، پاسخ مناسب بیابد.

1-    مقدمه

روز به روز شاهد رشد و توسعة بیشتر تكنولوژی اطلاعات و ارتباطات در گوشه ‌وكنار دنیا هستیم؛ سرعت پردازنده‌ها زیاد می‌شود؛ هزینة انتقال اطلاعات كاهش و حجم آن افزایش می‌یابد و شبكه‌های اطلاعاتی(اینترنت) گسترده‌تر می‌شوند؛ وسایل و ابزار كوچكتر و كاراتر به بازار می‌آیند، نرم‌افزار‌ها حوزة نفوذ خود را در زندگی مردم توسعه می‌دهند و بطور كل فرهنگ‌ها و شكل زندگی اجتماعی دستخوش تحولات اساسی قرار می‌گیرد. تحولات تكنولوژی همه‌چیز را متحول كرده است و حتی اشتغال نیز از این تحولات مصون نمانده‌ است.

در حالیكه یك معضل اساسی كشورهای در حال توسعه ازجمله ایران بیكاری است، كشورهای پیشرفته بطور فزاینده‌ا‌ی نیروی كار فنی از سایر كشورها جذب می‌كنند. چه دلیلی در فراوانی كار و كمبود نیروی كار در كشورهای پیشرفته و در مقابل بیكاری در كشورهای درحال توسعه وجود دارد؟ مسلماًً مهمترین دلیل در ماهیت كار است. نیروی كاری كه در آمریكا مورد نیاز است، یك نیروی مجرب تحصیل كرده است، در حالیكه خیل بیكاران كشور ما از تحصیلات عالیه برخوردار نیستند. همچنین آن‌ها نیاز خود را بحدی رسانده‌اند كه نیروی كارشان برای پاسخگویی آن كافی نباشد، در حالیكه نیاز به تكنولوژی‌های نو در بازار داخل كشور ما ضعیف است. بنابراین حل معضل بیكاری در شرایط دنیای روز، به دو مؤلفة بازار و آموزش وابسته است.

تأثیر تكنولوژی اطلاعات بر اشتغال از دو بعد بكارگیری و توسعه قابل بررسی است. صنعت اطلاعات یك صنعت بزرگ است كه تكنولوژی اطلاعات را بكار می‌گیرد؛ در مقابل توسعة IT در صنعت IT انجام می‌شود. جذب گستردة نیروی متخصص در صنعت IT توسط كشورهای غربی نشان از میزان بزرگی صنعت اطلاعات آنان دارد. توسعة صنعت اطلاعات در واقع نتیجة توسعة بازار IT است.

صنعت اطلاعات نقش اساسی در ایجاد اشتغال دارد. علاوه بر بسیاری از مشاغل كه خود ایجاد می‌كند، به صنعت IT نیز رونق می‌دهد و در آنجا نیز باعث اشتغال فراوان می‌گردد. مشاغلی چون مدیریت، مشاوره، تحلیل‌گری، اطلاع‌رسانی و بسیاری از خدمات مختلف، نمونه‌هایی از مشاغل صنعت اطلاعات می‌باشند. برنامه‌نویسی، تحلیل و طراحی سیستم و مهندسی نرم‌افزار یا سخت‌افزار  نیز نمونه‌هایی از مشاغل صنعت IT می‌باشند.

در این مقاله ابتدا تأثیر تكنولوژی بر مشاغل بررسی شده،  سپس مروری تاریخی و مقایسه‌ای بر نقش IT در توسعة مشاغل انجام گرفته و  مشاغل مبتنی بر اطلاعات معرفی گردیده و در پایان، آیندة مشاغل مورد بررسی قرار گرفته است.

2-    تأثیر تكنولوژی بر مشاغل

توسعة تكنولوژی و بكارگیری وسیع آن، باعث افزایش بهره‌وری فعالیت‌های اقتصادی شده است. در اثر افزایش بهره‌وری، نیاز به برخی از مشاغل از بین می‌رود. بعنوان مثال، شغلی تحت عنوان "تلفنچی" با پیشرفت در تكنولوژی‌های مخابراتی و پردازش صوت، از لیست مشاغل حذف می‌گردد. بنابراین تكنولوژی از یك نظر، حذف و كاهش مشاغل را به دنبال دارد. اصولاًً خودكارسازی و تولید ماشینی از مهمترین نتایج توسعة تكنولوژی است، كه علاوه بر كاهش مشاغل، باعث افزایش كیفیت و سرعت و حتی كاهش هزینه‌های تولید می‌گردد. آیا این نتیجة مستقیم تكنولوژی برای ناامیدی از ایجاد اشتغال به كمك IT كافی نیست؟