مقولات عشر

مقولات عشر

بر خلاف طب جدید، قدما و طبیبان گذشته برای درك بهتر ازمحیط اطراف خود و تقسیم بندی مفاهیم از علومی همچون طبیعیات كمك میگرفتند.
بر این اساس نیازمند به دانستن فلسفه و آمیختن آن با طب بودند كه اتفاقاً بدین وسیله خیلی بهتر و می‌توانستند به اهداف خود برسند.
بر این اساس به بررسی پاره‌ای از این مفاهیم می‌پردازیم.
هر مفهومی كه به ذهن آدمی برسد، وجود یا عدم وجود آن 3 حالت می‌تواند داشته باشد:
1 – وجودش ضروری و عدم وجود آن محال و ممتنع است مثل خالق جهان كه آن را واجب الوجود گویند.
2 – وجودش محال و ممتنع و عدم آن واجب است مانند شریك برای خداوند كه این را ممتنع الوجود گویند.
3 – وجودش و عدمش ضرورتی ندارد و می‌تواند باشد یا نباشد مثل تمام اشیای اطراف ما كه اینها را ممكن الوجود گویند.
ممكن الوجود‌ها از 10 مقوله خارج نیستند كه این 10 مقوله را مقولات عشر گویند.
1 – مقولة اول جوهر است و جوهر چیزی است كه به خودی خود وجود دارد و وجودش وابسته به وجود چیز دیگری نیست.
جوهر خود بر 5 قسم است كه به آن‌ها جواهر پنج‌گانه گویند و عبارتند از:
الف – جواهر مادی: شامل: 1 – جسم 2 - هیولی 3 – صورت
ب – جواهر مجرّد (مفارق) شامل : 1 – نفس 2 – عقل
الف – جواهر مادی:
1 – جسم، جوهری است كه بتوان برای آن ابعاد 3 گانة طول و عرض ارتفاع را در نظر گرفت.
2 – هیولی یا مادة المواد یا ماده همان اجزای غیر قابل تجزیة هر جسم هستند. در واقع جوهری است كه جسم به آن بالقوه می‌تواند موجود شود و تحقق یابد در واقع هیولی، جوهری است كه استعداد تبدیل شدن به جسم را دارد. اگر جسم را صندلی فرض كنیم، مادة المواد آن چوب است.
3 – صورت، جوهری است كه جسم بوسیلة آن به فعلیت می‌رسد. در واقع مادة المواد یا هیولی وقتی ابعاد می‌پذیرد و طول و عرض و ارتفاع پیدا می‌كند، صورت جسمیه پیدا می‌كند.
هیولی و صورت جسمیه لازم و ملزوم هستند و نمی‌توان ماده‌ای داشت بدون صورت جسمیه و نمی‌توان صورت جسمی تصور كرد بدون اینكه ماده داشته باشد.
صندلی صورت جسمیه‌ای است كه از ماده چوب تشكیل شده است. صورت جسمیه را باید از صورت نوعیه و شكل افتراق دهیم.
انسان، درخت و كبوتر از نظر صورت جسمیه همگی یكسان هستند یعنی همگی دارای طول و عرض و ارتفاع هستند اما از نظر صورت نوعیه با هم متفاوت هستند، انسان دارای صورت نوع انسان و درخت دارای صورت نوع درخت است. به عبارتی می‌توان گفت نوع چینش اجزای هر جسمی صورت نوعیه آن را ایجاد می‌كند. گاهی چینش اجزا، صورت انسان و گاهی صورت درخت را ایجاد می‌كند.
همه انسان‌ها دارای صورت نوعیة نوع انسان هستند اما شكل انسان‌ها متفاوت است.