آموزش آرایه های ادبی دوره اول و دوم متوسطه با رمز پنج ت و موم کج همراه با زمان فایل word

- تشبیه                           

تشبیه آن است که کسی یا چیزی را از لحاظ داشتن صفتی به کسی یا چیزی دیگر مانند کنیم ، هر تشبیه چهار رکن دارد :

رکن اوّل کلمه ای است که آن را تشبیه می کنیم ( مشبّه ) .

رکن دوم کلمه ای است که رکن اوّل را به آن تشبیه می کنیم. ( مشبّهٌ به)

رکن سوم شباهت رکن اوّل و دوم است و معمولاً حذف می شود.( وجه شبه )

رکن چهارم کلماتی است که تشبیه را برقرار می سازد ؛ از قبیل: مانندِ ، مثلِ ، چون ، هم چون ، به سانِ و . . . ( ادات تشبیه )

گاهی رکن چهارم هم حذف می شود  .

مثال : پیراهن او   مثل   برف   سفید  است .    ←    تشبیه کامل                 

             1          4      2       3                                                                  

کاسه ی  صبرم  لبریز  شد .         ←             تشبیه بدون رکن 4

   2          1        3      

صورتش   مانند  لبو  شده بود.    ←    تشبیه بدون رکن3            

    1          4     2      

پدرش در جوانی  شربت  شهادت نوشیده بود. ←  تشبیه بدون رکن 3و4   

                          2        1                                                                                   

        2 - تشخیص (شخصیّت بخشی یا جان بخشی)

تشخیص آن است که در عالَم خیال ، اشیا یا عناصر طبیعت یا جانوران مانند انسان ها رفتار کنند ؛ مثال : 

  باد گویی بر تن درختان تازیانه می زد.  و یا :     گویی آسمان هم بر ما گریه می کرد .

  شب ز اسرار علی آگاه است .         و یا :     تا  نگرید  ابر، کی خندد چمن

  شبنم از روی برگ گل برخاست                    گفت می خواهم آفتاب شوم

       3 – تلمیح

تلمیح آن است که شاعر یا نویسنده ای به طور غیر مستقیم به آیه ، حدیث ، داستان یا یک رویداد تاریخی اشاره کند . (دقّت کنید که تلمیح اشاره به آیه ، حدیث یا  . . . است ، نه بیان آن آیه ) مثال :

 کوه و دریا و درختان همه در تسبیح اند   /   نه همه مستمعی فهم کند این اسرار    (سعدی )

اشاره به آیه ی (  و ان مِن شَیءٍ  الّا یُسَبّحُ بِحَمده وَلکِن لاتَفقَهونَ تَسبیحَهُم )  یعنی موجودی نیست در عالَم که تسبیح و ستایش خدا نکند ولی شما تسبیح آن ها را نمی فهمید.

 مثال دیگر:       چنین گفت پیغمبر راستگوی                 ز گهواره تا گور دانش بجوی "

 اشاره به حدیث " اُطلُب العلمَ مِنَ المَهدِ اِ لَی اللّحَدِ " از پیامبر یعنی دانش را از گهواره تا هنگام مرگ جست جو کنید.

 مثال دیگر:   

ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی برکند   /   چون تو را نوح است کشتیبان ز توفان غم مخور   (حافظ )

 اشاره به رویداد تاریخی توفان و کشتی نوح(ع)

       4– تضاد

تضاد آن است که شاعر یا نویسنده دو کلمه ی متضاد را در کلام بیان کند ؛ مثال : 

چو دخلت نیست ، خرج آهسته تر کن .

 با بدان کم نشین که صحبت بد                 گر چه  پاکی تو  را  پلید  کند 

  عزّت از خواری نشناخته ای                       عمر در خار کشی باخته ای     

  بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار              خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار

      5 - تکرار 

هرگاه نویسنده بخواهد بر چیزی تاکید کند آن را تکرار می کند ، این تکرار آگاهانه بر تاثیر سخن می افزاید ؛ مثال :

 گر به تو افتدم نظر چهره به چهره  رو به رو  /  شرح دهم غم دلم نکته به نکته  ، مو به مو

  از درد سخن گفتن و از درد شنیدن  /  با مردم بی درد ندانی که چه دردی است  (مهرداد اوستا )