جزوه اقتصاد مالی استاد عظیم نظری دانشگاه بجنورد

اقتصاد مالی (Financial Economics) به طور کلی درباره تحلیل سرمایه گذاری است. اما برای داشتن تصویری از آن، شاید بهترین راه تمرکز بر حوزه هایی است که یک اقتصاددان مالی روی آنها کار می کند. این حوزه ها مرز های اقتصاد مالی را از اقتصاد سنتی آشکار می سازد. یکی از جنبه های پایه ای فعالیت اقتصادی، مبادله است؛ یک طرف کالایش را می فروشد و کالای دیگری را که می خواهد به دست می آورد. مبادله می تواند بین دو فرد انجام شود یا بین فرد با جهان خارج؛ آنچنان که ماهیگیر به دریا می رود و از طبیعت (جهان خارج) ماهی می گیرد. مبادله دوم می تواند تولید خوانده شود. اما با تعریف پول، مبادله به صورتی است که یک طرف پول است و تعریف دیگر کالا. با این وجود پول می تواند تعیین کننده قیمت های نسبی در اقتصاد باشد.

به این معنی که اگر در دنیای بدون پول، هر پرتقال با دو سیب مبادله می شد، با وجود پول هم قیمت پرتقال دو برابر سیب است. از این روی پول تنها هزینه مبادله را کاهش می دهد: فرض کنید کشوری 100 کالا دارد، مبادله کالا با کالا می تواند 4950 نوع متفاوت باشد یعنی 2/(100-100×100) در حالی که با وجود پول تنها 100 مبادله صورت می گیرد. اقتصاد سنتی بر مبادلاتی متمرکز است که تنها یک طرف آن پول است در حالی که اقتصاد مالی روی مبادلاتی کار می کند که دو طرف پول باشد. اما چگونه؟ بسیاری از سرمایه گذاری ها، مبادله پول کنونی است با پول آتی. این مبادله دو طرف پولی می تواند بین دو فرد انجام شود، یا بین فرد و جهان خارج. بنابراین اقتصاد مالی با زمان کار می کند. در عین حال زمان در خود نااطمینانی را به همراه می آورد و اقتصاددانان مالی با هر دو این پدیده ها در مدل های خود کار دارند. در نتیجه اقتصاد مالی شاخه ای از علم اقتصاد می شود که روی تخصیص و بهره برداری از منابع اقتصادی در دو فضای زمان و نااطمینانی کار می کند. شاخه ای که استفاده و توزیع منابع در بازارهایی را که در آن تصمیمات تحت ریسک انجام می پذیرد، تحلیل می کند. اقتصاد مالی از تئوری های اقتصادی استفاده می کند تا با در نظر گرفتن زمان، ریسک، هزینه های فرصت و اطلاعات بتواند دارایی های مالی را ارزش گذاری کند و به سرمایه گذار در اتخاذ تصمیمات مالی کمک کند. کمکی که می تواند حاوی این نکته باشد که آیا فلان تصمیم سودآور است یا خیر، یا این که به مقایسه چند گزینه سرمایه گذاری بپردازد. بدین شکل، قالب سوالاتی که در اقتصاد مالی مطرح می شود بر مبنای «زمان، نا اطمینانی، آپشن ها و اطلاعات» است. اما چرا از اینها استفاده می شود:

زمان: پول کنونی با پول آتی مبادله می شود.

نا اطمینانی (ریسک) : مقدار پولی که در آینده به دست می آید، معلوم نیست.

آپشن ها: یک طرف معامله می تواند بعداً در مورد چگونگی نقل و انتقالات پول تصمیم بگیرد.

با این تعاریف و بر مبنای محور های مورد اشاره، اقتصاد مالی به مطالعه متغیر های مالی و رابطه میان آنها می پردازد؛ متغیرهایی چون قیمت ها، نرخ های بهره و سهام. این در حالی است که اغلب شاخه های دیگر علم اقتصاد به مطالعه اقتصاد واقعی از نرخ بیکاری تا رشد اقتصادی و ... می پردازد. با وجود این، اقتصاد مالی رابطه میان متغیر های واقعی را نیز بر متغیر های مالی مورد مطالعه قرار می دهد. اگر بخواهیم موضوعاتی را که در اقتصاد مالی مطالعه می شوند گروه بندی کنیم، خواهیم داشت:

1- ارزشیابی: به معنی تعیین ارزش متناسب یک دارایی. در این بخش پرسش های ذیل مطرح می شود:

دارایی چقدر ریسکی است؟

چه جریان های مالی را ایجاد می کند؟

قیمت یک دارایی با دارایی های دیگر چه تفاوتی دارد؟

آیا جریان های مالی وابسته به قیمت سایر دارایی هاست؟

2- بازارهای مالی و ابزار مالی: شامل کالاها، سهام، اوراق قرضه، ابزار بازار پول و مشتقات مالی می شود.

3- نهاد و مقررات مالی.

مدل های اقتصاد مالی

اقتصاد مالی بیش از همه در پی آن است تا مدل هایی را از فروض قابل قبول بسازد که قابل آزمون بوده و دارای توصیه های سیاستی باشد. برخی از مدل های پایه ای اقتصاد مالی، تئوری پورتفوی و مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای است. مطالعات تئوری پورتفوی بیان می کند که سرمایه گذاران هنگام سرمایه گذاری چگونه باید بین ریسک و بازدهی انواع دارایی ها و اوراق قرضه تعادل ایجاد کنند. مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه تشریح می کند که چگونه بازارها باید بسته به میزان ریسکی بودن دارایی های مختلف، قیمت تعیین کنند. فرض عمومی این مدل ها آن است که تصمیم گیرندگان مالی عقلایی عمل می کنند. البته اخیراً این فرض توسط اقتصاد و مالیه تجربی زیر سوال رفته است و محققان این گرایش ها به صورت عملی نشان داده اند که این فرض آنچنان واقعی نیست و آن را به چالش کشیده اند. این فرض، از منظر تئوریک نیز با مالیه رفتاری به چالش کشیده شده است و این شاخه از اقتصاد مالی با فرض محدود بودن عقلانیت بنگاه های اقتصادی به مدل سازی می پردازد و معتقد است رفتار های غیر عقلایی بنگاه ها هم باید در اقتصاد مالی به صورت یک عامل ایجاد کننده ریسک در نظر گرفته شود. با توجه به این موارد است که مدل های اقتصاد مالی اغلب پیچیده شده و در پی آن است که اثر فلان متغیر را بر تصمیمی خاص تبیین کند.