مقاله مبانی فلسفه عرفان ایرانی

مقاله مبانی فلسفه عرفان ایرانی

فهرست:

بخش اول : تاریخ عرفان

عرفان چیست ؟

نهضت عارفانۀ ایرانیان در قرنهای نخستین اسلامی

جنبه همگانی و جهانی عرفان ایرانی

جنبه های مختلف عرفان ایرانی

علت ظهور و رواج عرفان در ایران

سازمان زیر زمینی عرفان در ایران

جنبه اسلامی عرفان در ایرانی

تعالیم عالی و ارزندۀ عرفان ایرانی

تعالیم عالی و ارزندۀ عرفان ایرانی

سیر عرفان ایرانیان از آغاز قرن هفتم تا پایان قرن نهم هجری

پرورشگاههای مهم عرفان از آغاز قرن هفتم هجری

بخش دوم : هفت وادی عرفان ایرانی از مقطع اطیر و عطار

1 بیان وادی طلب

2 – بیان وادی عشق

3 – بیان وادی معرفت

4 – بیان وادی توحید

5 – بیان وادی استعفا

6 – بیان وادی توحید

7 – بیان وادی حیرت

بخش سوم : عرفان ایرانی از با یزید بسطامی تا نور علیشاه گنابادی

نخستین عارفان ایرانی

رابعۀ عدویه

شمس تبریزی

شیخ نجم الدین رازی

مولانا جلال الدین محمد بلخی (مولوی )

سعادت علیشاه طاووس العرفا

:::::::::::::::::::::::::::::::::::: بخشهایی از متن:

مبانی فلسفه عرفانی ایرانی – اسلامی بر چهار بخش مهم به شرح زیر تقسیم بندی شده است:‌

وحدت وجود كشف و شهود دانش معنوی مراحل تربیت معنوی

وحدت وجود

بدین معنی است كه حقیقت را واحد و احدیت را اصل و منشا تمام مراتب وجود میدانستند و معتقد بودند  كه وجود حقیقی منحصر به حق است و دیگران پرتوی از نور و تراوش فیض اویند.

درالهیات معنی وحدت یگانگی حق است و خالق و مخلوق از هم جدا می باشند و فقط رابطه علت و معلولی دارند ولی صوفیان این عقیده را با  این بیان كه هیچ چیز جز خدا حقیقت ندارد تعدیل كردند  و تعلیم دادند كه خالق و مخلوق یكی هستند و حقیقت خالق است و مخلوق سایه و پرتوی از حق می باشند اوست كه موجود حقیقی و مطلق و منبع وجود است (شرح پیشوایان و پیروان وحدت وجود در  این تالیف آمده است) آب نابسته بیرنگ و بی صورت است و چون بسته شد گاه صورت یخ گیرد و گاه كسوت برف و ژاله در پوشد ، نظر  كن كه یخ و برف و ژاله همان آب بسیط بی رنگ است یا نه؟ و چون بگذارد همان آب خواهی نامید یا چیزی دیگر؟ پس هر كه شناخته است و چشم حقیقت بین دارد جمیع مراتب و كیفیات را آب میداند و آنكه نادان است در بند لباس و كیفیت و غیر بینی در می ماند، فرق عارف و جاهل همین است.

عارف می گوید كه تمام ذرات موجود مظهر حقیقتند و علم به هر یك از آنها نیز در حقیقت علم به یكی از مظاهر حق است بنابراین در كلیه علوم جلوه مقصود و جمال محبوب هوید است و در همه چیز میتوان حقیقت را جستجو كرد و دقت عقلی در هر علمی آدمی را به سوی حقیقت می كشاند. ...

...

سیر عرفان ایرانیان از آغاز قرن هفتم تا پایان قرن نهم هجری

همانطوریكه در ورقهای پیش در این تالیف نوشته شد تصوف ایرانی واكنشی بود بر ضد فساد اوضاع اجتماعی و اخلاقی و افتخار و مباهات اجدادی و دینی قوم غالب تازی كه فرمانروای سیاسی كشور شده بودند و از سوی دیگر كوششی بود برای طهارت باطن بدون دادن امتیاز به گروهی آنچنانكه بتوان بدون هیچگونه رابطه و حائلی به حق و حقیقت واصل شد .

سیر این رگۀ طلائی تفكر والای ایرانی تا پایان قرن ششم هجری در ورقهای پیش در این تالیف نوشته شد و فعالیت های فكری ایرانیان از دو جنبۀ منفی : (دست شستن از امور دنیوی و زهد و فنا ) و  مثبت و فعالانه:  یعنی (آگاهی و انعكاس دادن نارضائی آشكار مردم ار حرص و ثروت و زندگی كاهلانه و پر تجمل و مشحون از گناه بزرگان فئودال و امیران و فرمانروایان ) در مقابله با فكر زخمت قوم غالب تازی همراه با اندیشۀ گسترده و آزادمنشانه آریائی بیان گردید اكنون لبۀ تیز این مبارزه فكری و سیاسی متوجه قوم غالب دیگر یعنی چنگیزیان و  تیموریان و دیگر گروههای باقی مانده از دوران قبیل یعنی فرمانروایان و فئودالهای منفعت طلب و متعصب محلی است .

در اصله قرنهای پنجم تا نهم هجری نفوذ تصوف بیش از پیش در ایران استوار گردید. ویرانی كشور و فقر و فلاكت عامۀ مردم پیش از هجوم سلجوقیان در قرن پنجم هجری و غزان در قرن ششم و مغلان در قرن هفتم و لشكریان تیمور در قرن هشتم و نهم هجری به رواج نظر بدبینانه تصوف (منفی ) نسبت به زندگی جسمانی و جهانی كمك كرد و تبلیغات به سود دست شستن و دوری از امور دنیوی و فعالیت اجتماعی و فقر اختیاری و غیره تا اندازه ای موثر واقع شد در این دوره ها خانقاههای پراكنده دوریشان و صوفیان بشكل سلسله های بزرگ اخوت در آمدند كه هر یك پیرو طریقتی از صوفیگیری بوده و اولیائی و موسسانی داشتند كه سلسله یا طریقه به نام ایشان خوانده می شد و ایشان نیز به نوبه خود جانشینان یا شیوخی داشتند هر یك از این سلسه ها یا طریقه ها كه شرح آنها در ورقهای آینده این تالیف خواهد آمد انتشار وسیع یافته بودند . ...

...