مقاله شرح حال سید جمال الدین اسدآبادی

مقاله شرح حال سید جمال الدین اسدآبادی

پیش گفتار

 حكما گفته اند كه ابزار حق شناسی و تكریم دربارة بزرگان نشانة نجابت و بزرگی است. این مسئله نه تنها در روابط افراد با یكدیگر بلكه در زندگی اجتماعی ملت ها نیز حقیقت و اهمیت دارد و بقدر حفظ آثار عتیقه و صنایع ظریفه جالب دقت است.

اظهار قدردانی و حرمت در حق مردان نامور و صاحبان فضل و هنر در میان یك ملت از یك طرف نام و نشان و عظمت مدنی آن ملت را از محو شدن نگه می دارد و او را در نظر تاریخ و اهل تحقیق بزرگ می نماید و از طرف دیگر برای افراد نسل حاصل و نژاد آینده مایة تشویق و سربلندی و وسیلة پرورش دادن حس غرور و قوة اراده
می گردد.

چون در هریك از اعمال بشر یك سایق و محرك مادی یا معنوی موجود است یعنی هر یك از كارهای ما تكیه به یك امید نفع مادی و یا معنوی می كند پس در مساعی
و فداكاری های بزرگ نیز امیدها و سایق های بزرگ لازم است و آن جزء تشویق و تكریم و تبجیل چیز دیگری نیست. از این رو هر قدر نام بزرگان یك قوم به حرمت یاد  و خدمات آنان بسط و شرح و تقدیس كرده شود، به همان درجه حس سعی و فداكاری و خدمت گذاری در نهاد افراد پرورش و قوت می یابد. حس تقدیر، یك نوع مكافات اجتماعی است و این حس نه تنها در باره زندگان بلكه در حق مردگان نیز باید به عمل بیاید تا به مشاهدة آن، زندگان نیز قوت قلب در یابند . و به زحمات سترگ تن در داده خود را به مقام بلند برسانند.

در كفیت تقدیر خدمات یك شخص نیز دو نكته را كه اغلب ایرانیان در فهم و محاكمه آن به خطا می روند در نظر باید گرفت. یكی این است كه درجه خدمت یك شخص را به یك هیئت جامعه به نسبت اثراتیكه در اوضاع زمان حیات خود بخشیده تقدیر باید كرد نه از نقطه نظر اهمیت آن خدمت در عصر كنونی یا در یك عصر دیگر، مثلاً وقتی كه می خواهیم بگوئیم كه فلان پادشاه و یا فلان فیلسوف و عالم و یا فلان ادیب و شاعر چه خدمت ها به جامعه خود كرده اولاً باید اوضاع زمانی را كه او در آن زندگی كرده، تدفیق كنیم و ثانیاً اثراتی را كه اعمال و افكار او در زمینه فعالیت مخصوص خود تولید كرده پیش نظر بیاوریم تا بزرگی و اهمیت خدمت او معلوم شود و اگر بر عكس، اعمال او را با مقتضیات زمان خودمان مقایسه و محاكمه نماییم، بسیاری از متجددین ایران از اهمیت راه به خطا میروند و اغلب بزرگان و ادبا و متفكرین و علمای ایران را عاری از هر گونه مزیت و فضیلت می شمارند.

...

سید جمال الدین اسد آبادی

سید جمال الدین اسد آبادی شخصیت بزرگی بود كه در دورة ناصر الدین شاه در بیداری مردم ایران و حتی مسلمان جهان سهمی زیاد داشت. سید جمال الدین در
قریه ی اسد آباد همدان متولد شد. او پس از آموختن مقدمات علوم دینی در ایران عازم نجف گردید و پس از بهره گیری از محضر عالمان بزرگی چون شیخ مرتضی انصاری به هندوستان رفت.

در آن زمان فقر و عقب ماندگی مسلمانان، سید جمال الدین را سخت رنج می داد. وی ابتدا كوشید مسلمانان هند را علیه استعمارگران انگلیسی بشوراند، اما به دلیل سلطه ی همه جانبه ی انگلیسی ها مجبور به ترك آن جا شد و به عثمانی و مصر مسافرت هایی كرد. سپس به دعوت ناصر الدین شاه به ایران آمد. وی در آغاز می پنداشت كه به كمك شاه می تواند اندیشه های اصلاح طلبانة خود را به مرحلة اجرا بگذارد، اما متوجه شد كه مانع بزرگی كه در راه اصلاحات وجود دارد، خود شاه است. از آن پس انتقاد از حكومت شاه را آغاز كرد و همین كار سبب تبعید وی از ایران شد. او تا اواخر عمر در عثمانی زندگی كرد و سرانجام مسموم شد.

...