تحقیق عوامل موثر در رفع نیازهای اطلاعاتی محققین علوم زلزله

هدف اصلی این تحقیق، بررسی عوامل و راهکارهای موثر در رفع نیازهای اطلاعاتی محققین علوم زلزله در دو حوزه پژوهشی می باشد.

در این تحقیق ارتباط بین متغیرهای نوع کار، مدرک تحصیلی، و تجربه محققین با میزان استفاده آنها از منابع اطلاعاتی مورد بررسی قرار می گیرد و با تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، ابتدا با منابع و روش های کسب اطلاع در جامعه فوق آشنا می شویم و سپس مسائل و مشکلات آن ها در راه تأمین نیازهای اطلاعاتی تعیین می گردد.

سابقه بررسی نیازها و کاربردهای اطلاعات به دهه 1920 میلادی بر می گردد، ولی کار عملی در این زمینه برای اولین بار در سال 1950 در آمریکا شروع گردید. اولین دوره تحقیقات مربوط به نیازهای اطلاعاتی و کاربران آن ها به اطلاعات علمی و فنی اختصاص دارد. بعد از مطالعات بر روی استفاده کنندگان از اطلاعات علمی و فنی، نوبت به تحقیق در مورد کاربران علوم اجتماعی رسید و ادامه یافت.

با توجه به افزایش سریع حجم اطلاعات و لزوم دسترسی به یافته های جهانی در حوزه علوم زلزله، پژوهش حاضر درصدد است به بررسی و شناسایی نیازهای اطلاعاتی محققین این گروه (در دو حوزه پژوهش) بپردازد و ضمن شناسایی موانع و مشکلات موجود در راه دسترسی به اطلاعات علمی، پیشنهادهای لازم را برای توسعه و بهبود خدمات اطلاع رسانی در این رابطه، ارائه نماید.

روش و جامعه پژوهش

در این تحقیق، از روش پیمایش توصیفی استفاده می گردد و به توصیف عینی و واقعی نیازهای اطلاعاتی محققین علوم زلزله در دو حوزه پژوهشی پرداخته می شود. جامعه مورد پژوهش این تحقیق را محققین علوم زلزله دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر در دو حوزه پژوهشی واقع در شهر تهران یعنی موسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، و موسسه ژئوفیزیک تشکیل می دهند. از آنجا که کل افراد جامعه مورد نظر با ویژگی های فوق، شامل 50 نفر بود، نمونه گیری انجام نپذیرفت و کل جامعه مورد مطالعه قرار گرفت.

روش و شیوه استفاده از منابع اطلاعاتی

استفاده از انواع خدمات اطلاعاتی نظیر چیکیده نامه ها، نمایه نامه ها و کتابشناسی ها می تواند نقش موثری در پیشبرد تحقیقات داشته باشد. کاربرد این نوع خدمات، شیوه های متفاوتی را در جستجو اطلاعات سبب می شود. بر اساس اطلاعات مندرج در جدول شماره 4، متداول ترین روش های جستجوی اطلاعات از دیدگاه محققین مراجعه مستقیم به قفسه کتاب ها و سپس استفاده از پایگاه های اطلاعاتی رایانه ای می باشد. میزان استفاده از دیگر روش ها به ترتیب اولویت عبارت اند از: نمایه نامه ها، استنادها، مراجعه مستقیم به کتابدار، کتابشناسی های تخصصی و متخصصین موضوعی. در حالی که انتظار می رفت که کتابداران نقش عمده ای در جستجوی اطلاعات داشته باشند، نتایج حاکی از نقش بسیار ضعیف آن ها است و اغلب محققین ترجیح می دهند برای جستجوی اطلاعات، مستقیما به قفسه کتاب ها مراجعه نمایند.

بررسی ها نشان داد که نقش کتابدار به عنوان مشاور اطلاعات شناخته شده نیست؛ شناخت کتابدار به عنوان متخصص فراهم آوری، سازماندهی، بازیابی و اشاعه اطلاعات می تواند مرتفع کننده بخشی از نیازهای اطلاعاتی محققین باشد.

با وجود نقش مهم رایانه در توسعه، پیشرفت و اشاعه علوم، محققین استفاده گسترده ای از آن ندارند؛ به عنوان مثال با توجه به جدول شماره 5 میزان استفاده از سیستم های پیوسته بسیار ناچیز است. ضمنا در ارتباط با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی بر روی دیسک های نوری؛ مشخص گردید که هر چند بیش از 50 درصد از محققین به این مورد پاسخ مثبت داده اند، اما میزان استفاده چشمگیر نیست و آشنایی با نام پایگاه ها نیز بسیار محدود بوده. با توجه به پیشنهادهای محققین درباره در دسترس قرار دادن این نوع خدمات اطلاعاتی، با ایجاد شبکه های پیوسته بین مراکزی که چنین خدماتی را ارائه می دهند، درصد استفاده بالاتری پیش بینی می شود.