پایان نامه بررسی رابطه اخلاق کار و هوش سازمانی؛ با در نظر گرفتن متغیر میانجی رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان اداری دانشگاه شیراز

پایان نامه بررسی رابطه اخلاق کار و هوش سازمانی؛ با در نظر گرفتن متغیر میانجی رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان اداری دانشگاه شیراز

چکیده

دنیای امروز، دنیای سازمانهایی است که متولیان آن انسانها هستند. نیروی انسانی با قابلیت و توانمندی بالقوه خود چنانچه به خوبی مورد توجه قرار گیرد می­تواند نقش مهم و حساسی را در راستای نیل به توسعه و رشد اقتصادی ایفا نماید. لازمه رسیدن به این مهم، توجه به کارایی و اثربخشی سازمانها با اهمیت دادن به خصوصیات و ویژگیهای متغیرهای رفتار سازمانی از جمله اخلاق­کار و هوش سازمانی در افراد و کارکنان است. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی نحوه ارتباط میان اخلاقکار و هوش سازمانی با در نظر گرفتن متغیر میانجی رفتار شهروندی سازمانی است.

جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان رسمی اداری دانشگاه شیراز (540 نفر) می­باشند. نمونه­گیری بر اساس روش تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران انجام گرفت. جهت سنجش متغیرهای تحقیق از ابزار پرسشنامه استفاده شد که شامل 30 سؤال اخلاق­کار، 25 سؤال هوش سازمانی و 10 سؤال رفتار شهروندی سازمانی بود. داده­های حاصل از پژوهش پس از جمع­آوری جهت تعیین ارتباط میان متغیرها توسط نرم­افزار آماری لیزرل مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. 

انسانها در بعد فردی و شخصیتی دارای ویژگیهای خاص اخلاقی هستند که پندار، گفتار و رفتار آنها را شکل میدهد. ممکن است همین افراد وقتی در یک جایگاه و پست سازمانی قرار میگیرند عواملی موجب شود که پندار، گفتار و رفتار متفاوتی از بعد فردی سر بزند که این ویژگیهای انسانی بر روی میزان کارایی و اثربخشی سازمان تأثیر بگذارد. از طرفی اخلاقی بودن یا نبودن رفتارها و عملکرد میتواند موجب بروز پیامدهای مثبت یا منفی در سطح سازمان گردد (تولایی،1388: 14).

علاوه بر اخلاق­کار، عامل دیگری که موجب کارایی و اثربخشی سازمان می­گردد؛ هوش سازمانی است. در سازمان­های جدید به جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد و اثربخشی سازمان­ها وابسته به توانایی دانشی آنهاست. پس ارتقاء هوش سازمانی می­تواند باعث ارتقاء سازمان و باعث افزایش هوشمندی، بهره­وری و تکامل سازمان شود (خسروی،1389: 2). افزایش هوش سازمانی موجب می­شود تا سازمان­ها داده­های محیط پیرامون خود را سریع­تر و با دقتی بیش­تر تجزیه و تحلیل کرده و نتایج بدست آمده را از راه­های سودمند ذخیره و در مواقع مقتضی در دسترس تصمیم­گیرندگان قرار دهند (زهرایی و رجایی­پور،1390: 156). 

بخشی از متن

اخلاق به عنوان ابتدایی­ترین و مهمترین چیزی تعریف می­شود كه همه به دنبال آن بوده و اولین دركی است كه انسان­ها از یك زندگی خوب دارند (سولومون،1994: 9). یك زندگی ارزشمند و خوب در اصل همان دیدگاهی است كه در پی قرار گرفتن هر عمل و هدفی در جای خودش است و بیان میکند كه چه عملی ارزش پرداختن به آن را دارد و چه عملی ارزش انجام دادنش را ندارد. چه چیزی به خواستن و داشتنش میارزد و چه چیزی ارزش خواستن و داشتن را ندارد.

اخلاق میتواند نقش پراهمیتی در بهبود روند فعالیتهای سازمان ایفا کند. هیچ نهاد یا حرفهای نیست که قادر باشد فارغ از اخلاق که مرزهای سلوک و رفتار بهنجار را معین میکند، به حیات مشروع خود ادامه دهد. اخلاق هر جامعه، معیار بایدها و نبایدهای آن را تعیین میکند و انسان اجتماعی را در مسیر زندگی آیندهی خود به سمت کمال، فضیلت و سعادت هدایت میکند (کیانی و همکاران،1387: 80).

اکثر استانداردها و قوانین اخلاقی در یک فرهنـگ با گذشت زمان با فرهنگ­ها و زمان­های دیگر متفاوتند (سودابه و سپیده قلمباز،2012: 38)، هر فرهنگی در گزینش منش و سلوك قابل قبول خود و نیز در برخورد با نقض هنجارهای اجتماعی، آداب و رسوم و شیوههای خاص خودش را دارد. هنجارهایی كه رعایت آنها و درك آنها از سوی جامعه برای افزایش و بهبود نظم اجتماعی ضروری است. پیش از كاوش عمیق در كلیت و تمامیت یك جامعه، نمیتوان راجع به هنجارهای آن قضاوتهای ارزشی نمود .در قضاوت پیرامون ارزش­های گذشته بر مبنای معیارهای كنونی نیز بایستی احتیاط نمود. آنچه ممكن است امروزه در نزد ما به عنوان مشكلات اخلاقی پیشینیان در نظر آید، در چارچوب ارزشی زمانه و جهانی كه آنها درك نموده و در آن میزیستهاند ریشه داشته و قابل درك می­باشد. ادراك امری كه واقع میشود، برای كسی كه تجربه آن را از سر میگذراند امری است شگرف كه از هرگونه جنبه تجملی و غیر واقعی خالی است (امینی فسخودی،1387: 98).

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه. 2

1-1) مسأله تحقیق.. 2

2-1) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 5

3-1) اهداف تحقیق.. 8

4-1) قلمرو تحقیق.. 9

1-4-1) قلمرو موضوعی.. 9

2-4-1) قلمرو مکانی.. 10

3-4-1) قلمرو زمانی.. 10

5-1) فرضیههای تحقیق.. 10

6-1) تعریف واژهها و اصطلاحهای تخصصی تحقیق.. 11

فصل دوم: ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق

مقدمه. 15

2-1) بخش اول: مبانی نظری.. 15

2-1-1) اخلاق.. 15

2-1-1-1) تعریف اخلاق.. 16

2-1-1-2) انواع اخلاق در سازمانها 20

2-1-2) کار 26

2-1-2-1) تعریف کار 27

2-1-2-2) تفاوت کار و حرفه. 28

2-1-3) اخلاق­کار 29

2-1-3-1)تعریف اخلاقکار 29

2-1-3-2) ابعاد اخلاقکار 31

2-1-3-3) اهمیت و ضرورت پرداختن به اخلاقکار 34

2-1-3-4) عوامل مؤثر بر رعایت اخلاق­کاری.. 36

2-1-3-5) اخلاقکار در ایران.. 40

2-2-1) هوش... 42

2-2-1-1) تعریف هوش... 42

2-2-1-2) انواع هوش در سازمانها 43

2-2-3) تعریف هوش سازمانی.. 47

فهرست مطالب (ادامه)

عنوان صفحه

2-2-3-1) ابعاد هوش سازمانی.. 48

2-2-3-2) عناصر هوش سازمانی.. 51

2-2-3-3) توانمندسازهای کلیدی هوش سازمانی.. 52

2-2-3-4) اهمیت و ضرورت استفاده از هوش سازمانی.. 53

2-3-1) رفتار شهروندی سازمانی.. 55

2-3-1-1) تعریف رفتار شهروندی سازمانی.. 55

2-3-1-2) ابعاد رفتار شهروندی سازمانی.. 57

2-3-1-3) عوامل تأثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی.. 58

2-2) بخش دوم: سوابق تحقیق.. 60

2-2-1) تحقیقات داخلی.. 60

2-2-1-1) تحقیقات داخلی پیرامون اخلاقکار 60

2-2-1-2) تحقیقات داخلی پیرامون هوش سازمانی.. 65

2-2-1-3) تحقیقات داخلی پیرامون رابطه رفتار شهروندی سازمانی با اخلاق­کار و هوش سازمانی.. 67

2-2-2) تحقیقات خارجی.. 68

2-2-2-1) تحقیقات خارجی پیرامون اخلاق­کار 68

2-2-2-2) تحقیقات خارجی پیرامون هوش سازمانی.. 72

2-2-2-3) تحقیقات خارجی پیرامون رابطه رفتار شهروندی سازمانی با اخلاق­کار و هوش سازمانی.. 75

2-3) بخش سوم: چارچوب نظری و مدل مفهومی تحقیق.. 85

فصل سوم: روش­ها و ابزار تحقیق

مقدمه. 88

3-1) روش تحقیق.. 88

3-2) جامعه آماری.. 89

3-3) حجم نمونه و روش نمونهگیری.. 90

3-4) ابزار جمع­آوری داده 91

3-4-1) روایی.. 93

3-4-2) پایایی.. 93

3-5) روش گردآوری داده 95

3-6) ابزار و روش تجزیه و تحلیل داده­ها 95

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

مقدمه. 97

فهرست مطالب (ادامه)

عنوان صفحه

4-1) ویژگی­های جمعیت­شناختی افراد جامعه. 97

4-1-1) توزیع فراوانی و درصد جنسیت افراد نسبت به کل آمار 97

4-1-2) توزیع فراوانی و درصد تحصیلات افراد نسبت به کل آمار 98

4-1-3) توزیع فراوانی و درصد گروه­های سنی افراد نسبت به کل آمار 100

4-2) تحلیل توصیفی ویژگیهای افراد مورد بررسی.. 101

4-2-1) شاخص­های آمار توصیفی متغیرهای پژوهش.... 101

4-3) تحلیل استنباطی فرضیههای پژوهش.... 102

4-3-1) بررسی وضعیت اخلاقکار، هوش سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی.. 102

4-3-2) بررسی وضعیت ابعاد اخلاق­کار، هوش سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی.. 103

4-3-2-1) بررسی وضعیت ابعاد اخلاق­کار 103

4-3-2-2) بررسی وضعیت ابعاد هوش سازمانی.. 104

4-3-2-3) بررسی وضعیت ابعاد رفتار شهروندی سازمانی.. 105

4-3-3) بررسی نحوه ارتباط متغیرهای پژوهش.... 105

4-3-4) بررسی ارتباط میان ابعاد متغیرهای پژوهش.... 106

4-3-4-1) بررسی ارتباط میان ابعاد اخلاق­کار 107

4-3-4-2) بررسی ارتباط میان ابعاد هوش سازمانی.. 108

4-3-4-3) بررسی ارتباط میان ابعاد رفتار شهروندی سازمانی.. 109

4-3-4-4) بررسی ارتباط میان ابعاد اخلاق­کار و رفتار شهروندی سازمانی.. 110

4-3-4-5) بررسی ارتباط میان ابعاد رفتار شهروندی سازمانی و هوش سازمانی.. 110

4-3-4-6) بررسی ارتباط میان ابعاد اخلاق­کار و هوش سازمانی.. 112

4-3-5)ترسیم مدل اصلی تحقیق و نیکویی برازش مدل.. 114

4-3-6) بررسی میزان تأثیر ویژگی­های جمعیت شناختی.. 121

4-3-6-1) تأثیر ویژگی جنسیت بر متغیرهای مورد مطالعه. 121

4-3-6-2) تأثیر ویژگی سن بر متغیرهای مورد مطالعه. 122

4-3-6-3) تأثیر ویژگی تحصیلات بر متغیرهای مورد مطالعه. 122

4-4) یافتههای جانبی.. 124

4-4-1) بررسی میزان تأثیر ابعاد متغیرها 124

4-4-1-1) بررسی میزان تأثیر مستقیم و غیرمستقیم ابعاد چهارگانه متغیر اخلاق­کار 124

4-4-1-2) بررسی میزان تأثیر مستقیم و غیرمستقیم ابعاد هفتگانه متغیر هوش سازمانی.. 128

4-4-1-3) بررسی میزان تأثیر مستقیم و غیرمستقیم ابعاد پنجگانه متغیر رفتار شهروندی سازمانی.. 131

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

فهرست مطالب (ادامه)

عنوان صفحه

مقدمه. 136

5-1)خلاصه تحقیق.. 137

5-2) نتیجه­گیری.. 138

5-2-1) وضعیت اخلاق­کار، هوش سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان اداری دانشگاه شیراز 139

5-2-2) نحوه ارتباط اخلاق­کار و هوش سازمانی.. 140

5-2-3) نحوه ارتباط ابعاد اخلاق­کار، هوش سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی.. 141

5-2-4) تفسیر مدل اصلی تحقیق.. 142

5-2-5) تأثیر ویژگی­های جمعیت­شناختی بر اخلاق­کار، هوش سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی.. 142

5-3) محدودیت­های تحقیق.. 143

5-4) پیشنهادهای تحقیق.. 144

5-4-1) پیشنهادهای عمومی تحقیق.. 144

5-4-2) پیشنهادهایی به محقّقین و پژوهشگران آینده 147

منابع و مآخذ. 149

الف) منابع فارسی.. 149

ب) منابع غیرفارسی.. 157

پیوست­ها 165

پیوست شماره 1: پرسشنامه پژوهش.. 165

پیوست شماره 2: ضرایب آلفای کرونباخ.. 169

پیوست شماره 3: ضرایب تی تک نمونه­ای برای سنجش وضعیت متغیرها.. 171

پیوست شماره 4: ماتریس همبستگی متغیرها.. 172

پیوست شماره 5: آماره­های نیکویی برازش مدل لیزرل.. 173

پیوست شماره 6: بررسی وضعیت عوامل جمعیت شناختی.. 174

پیوست شماره 6-1: بررسی وضعیت عامل جنسیت.. 174

پیوست شماره 6-2: بررسی وضعیت عامل سن.. 175

پیوست شماره 6-3: بررسی وضعیت عامل تحصیلات.. 176

پیوست شماره 7: ضرایب تحلیل مسیر.. 178

پیوست شماره 7-1: ضرایب تحلیل مسیر اخلاقکار.. 178

فهرست مطالب (ادامه)

عنوان صفحه

پیوست شماره 7-2: ضرایب تحلیل مسیر هوش سازمانی.. 179

پیوست شماره 7-3: ضرایب تحلیل مسیر رفتار شهروندی سازمانی.. 180