پژوهش مسائل و فلسفه حج و دیدگاه قرآن در مورد حج

مقدمه

شناخت صحیح مسائل حج به عنوان بخش عمده‌ای از آیات قرآنی، معارف، احكام و فقه اسلامی ضرورتی است كه همواره مورد توجه مجامع مختلف قرار گرفته است و این خود فرصتی است كه بیشتر به مسائل آن بپردازیم.

بنابراین در قرآن هم سوره ای به این نام یعنی، حج وجود دارد و درچند سوره دیگر از قرآن به مسائل مربوط به آن پرداخته از جمله : بقره،آل عمران، ابراهیم و…

همچنین نزدیك سیصد آیه در مورد حج و داستان حضرت ابراهیم (ع) وجود دارد كه ما در این تحقیق قسمتی از آنها را همراه با تفاسیر و نظرات نویسندگان بیان می كنیم.

اما یكی از وظایف مهم ما، قضیه آشنا كردن مردم است به مسائل حج، آدمی بسیار می بیند كه به حج می روند، زحمت می كشند ، لكن مساله حج را نمی دانند.

البته عمده ترین مشكلی كه در مورد این عبادت وفرضیه مهم وجود دارد با این كه مومنان با این عبارت الهی،آشنایی دیرینه دارند، و هر سال با حضور شورانگیز از سراسر عالم، زنگار دل، با زلال زمزم توصیه می‌زدایند، وبا حضرت دوست تجدید میثاق می‌كنند، و اگر چه میراث ادب فرهنگ ما، مشحون از آموزه های حیات بخش حج است،اما هنوز ابعاد بی‌شماری از این فرضیه مهم ، ناشناخته و مهجور مانده است.

بنابراین در این پروژه به كمك استاد بزرگوار جناب آقای محمدی در حد وسع خود سعی كرده ام كه تقریباً به گوشه ای از مسائل واعمال آن بپردازیم هر چند كه به خاطر كثرت مطالب و گستردگی آن نمی توان همه را بررسی كرد، اما امیدواریم كه توانسته باشم به بهتر شناختن این عبادت بزرگ كمكی كرده باشیم.

 این تحقیق شامل سه فصل می باشد؛

فصل اول حج از نظر لغوی و اصطلاحی بحث شده و انواع حج و عمره هم بررسی شده است.

در فصل دوم كه سیمای حج از دیدگاه قرآن می باشد تقریباً آیات قرآن را تا حدودی موردبررسی و دسته بندی قرار دادیم همچنین آیات مربوط به بنای كعبه و تاریخچه آن و آیات مربوط به محرمات وواجبات حج نیز در این فصل بحث شده است.

و اما در فصل سوم، این فصل فلسفه حج می‌باشد كه فلسفه اجتماعی ،اقتصادی و فردی معنوی را به رشته تحریر درآورده، همچنین آیاتی كه مربوط به آنها درقرآن بیان شده آنها را جمع آوری كرده و در مباحث مربوط به خودشان جای داده شده است.

ودر آخر هم یك نتیجه گیری كلی از همه مباحث تحقیق به عمل آمده است.

امید به این كه توانسته باشم این عبادت بزرگ را كه اسلام و قرآن به آن این قدر اهمیت داده اند،با استناد به قرآن تا حدی برای همه روشن ومبرهن گردد.

فهرست مطالب

عنوان  ............................................................................. صفحه

كلیات

مقدمه ....................................... 1

تبیین موضوع ................................. 3

اهمیت و ضرورت موضوع ......................... 3

پیشینه موضوع ................................ 4

پرسشها وفرضیات .............................. 5

چكیده ....................................... 6

فصل اول : حج از نظر لغوی واصطلاحی انواع آن

حج در لغت ................................... 8

حج در اصطلاح ................................. 9

شرافت زمانی حج............................... 9

اهمیت و آثار حج ............................. 10

انواع و اقسام حج و عمره ..................... 13

تمتع از نظر لغوی واصطلاحی .................... 14

كیفیت حج تمتع ............................... 14

حج افراد .................................... 17

حج قران...................................... 18

عمره مفرده و تمتع ........................... 18

عمره از نظر لغوی و اصطلاحی ................... 19

عمره مفرده و اعمال آن ....................... 20

میقات احرام عمره مفرده ...................... 20

فرق عمره مفرده با عمره تمتع ................. 21

نتیجه ....................................... 22

فصل دوم : سیمای حج از دیدگاه قرآن

مقدمه ....................................... 24

واژه حج در قرآن ............................. 24

تاریخ مكه ................................... 27

نامهای مكه: ................................. 29

1- مكه ....................................... 29

2- بكه ....................................... 29

3- بیت العتیق ................................ 30

4- بیت المعمور ............................... 30

5- مسجد الحرام ............................... 31

6- بیت الحرام ................................ 32

7- ام القری .................................. 33

8- بلد الامین ................................. 34

دلیل پیدایش كعبه ............................ 34

تاریخچه مبنای كعبه .......................... 35

زمان ساختن بنای اولیه كعبه .................. 39

وجوب و ضرورت حج.............................. 41

آیاتی در مورد ادله وجوب حج و عمره ........... 41

مستطیع كیست؟ ................................ 43

1- استطاعت مالی .............................. 44

2- استطاعت عقلی .............................. 44

3- استطاعت بدنی .............................. 45

4- استطاعت زمانی.............................. 45

5- استطاعت امنیت ............................. 45

دعوت به حج اكبر ............................. 49

محرمات

مقدمه ....................................... 52

محرمات احرام ................................ 52

1- فلسفه صید ................................ 53

كفاره صید و شكار بر فرد محرم ................ 55

حكم شكار كردن حیوانات دریایی و صحرایی ....... 57

حكم شكار بعد از احرام ....................... 59

2- حكم جدال وفسوق كردن ...................... 60

كفاره جدال .................................. 60

3- حرمت مباشرت............................... 61

قرآن اثر اجتناب از محرمات را چنین بیان كرده . 62

واجبات

مقدمه ....................................... 66

طواف ........................................ 67

احكام طواف .................................. 67

سعی صفا و مروه .............................. 68

احكام صفا و مروه ............................ 70

عرفات ....................................... 71

وقوف در مشعرالحرام .......................... 73

رمی جمرات ................................... 76

قربانی ...................................... 78

فلسفة قربانی ................................ 78

1- كمك رسانی به اهل حجاز یك اصل می باشد. ..... 79

2-  قربانی از شعائر الهی است. ................ 79

3- كمك به مستمندان و سیركردن آنها ............ 80

4- رسیدن به تقوای الهی ....................... 81

حلق و تقصیر كردن ............................ 82

فضیلت حلق ................................... 83

حكم حلق و زمان آن ........................... 84

نتیجه ....................................... 85

فصل سوم : فلسفه حج

مقدمه ....................................... 88

1- فلسفه فردی و معنوی

مقدمه ....................................... 90

بعد معنوی حج ................................ 91

حج و كسب معرفت .............................. 92

انسان و خودسازی ............................. 93

عبادت حج، عبادتی بی ریاست.................... 96

بعد معنوی مناسك و اعمال حج و تأثیر آن بر فرد 97

بعضی از اسرار حج ............................ 99

اسرار صفا و مروه ............................ 99

راز طواف كردن ............................... 99

سرحلق ....................................... 100

نتیجه ....................................... 103

2- فلسفه اقتصادی

بعد اقتصادی حج .............................. 105

اهداف و آثار تجاری و اقتصادی حج ............. 107

دیدگاه قرآن نسبت به بعد اقتصادی حج .......... 109

دیدگاه قرآن در مورد واژه منافع و نظر مفسران در آن مورد   112

قربانی عامل تقویت كننده اقتصاد جوامع اسلامی .. 114

قربانی عامل برآوردن نیاز فقیران ............. 117

نتیجه ....................................... 119

3- فلسفه اجتماعی

مقدمه ....................................... 121

ویژگیهای اجتماع حج .......................... 122

محتوای اجتماعی حج و آثار آن ................. 123

دیدگاه قرآن نسبت به اجتماعی بودن حج ......... 125

خانه خدا متعلق به مردم است................... 126

قیام جهان شمول اجتماعی مسلمانان در پرتو حج .. 128

امنیت اجتماعی مسلمانان ...................... 130

حج تراكم قوه متكثره در نقطه واحده است. ...... 131

نتیجه........................................ 133

نتیجه گیری كلی .............................. 134

فهرست منابع ................................. 135