تحقیق بررسی ساختار معماری بیزانس (روم شرقی)

معماری بیزانس (روم شرقی)

پیشینه تاریخی معماری بیزانس: دیوکلسین، قلمرو وسیع امپراتوری روم را به دو بخش شرقی و غربی بین خود و فرماندهان همطرازش تقسیم نمود، و عملاٌ اضمحلال امپراتوری قدرتمند روم را نادانسته پی ریزی نمود. پس از آن کنستانتین شهر باستانی بیزانس را دوباره ساخت و کنستانتینوپل (قسطنطنیه) نام گرفت. این شهر به طور شگفت انگیزی در سرنوشت شهر (روم) مرکز امپراتوری مؤثر واقع شد و با تضعیف قدرت امپراتوری روم، کشور روم به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد، و بدین طریق امپراتوری روم شرقی (بیزانس) شکل گرفت. فرمانروایی بیزانس به دست امپراتور آرکادیوس افتاد که شهر بیزانس (استانبول امروزی) را با همان نام قدیمی اش پایتخت خود قرار داد.

بیزانس، شهر بندری مهمی که به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای که کوتاهترین مسیر غرب به مشرق زمین بود، اهمیت تجاری خاصی داشت و از تمدن چشم گیری برخوردار بود. ساکنان آن دارای سنت های پا برجایی بوده اند، بطوریکه سلطه دیگران را به دشواری پذیرا شده اند. مثلاً یکی از حکمرانان هوادار اسپارت که در سال 405 ق.م بر این شهر تحمیل شد، پس از 16 سال قاومت از شهر بیرون رانده شد.

هنر بیزانسی در دوره میانی و دوره های بعد

در 1944، فردی هنگام گشت و گذار در جنگلی انبوه در غرب جاده پر رفت و آمد میلان به دریاچه کومو (como)، کلیسایی کوچک و یکسره ناشناخته را حوالی دهکده کاستلسپریو (castelseprio) کشف کرد؛ در ایک کلیسا که به شیوه ای خامدستانه ساخته شده است یک سلسله دیوار نگاره کوچک مقیاس از صحنه های کودکی مسیح وجود دارد که به شیوه ای آزاد و به سبکی سیزنده و خود انگیخته، که از جهاتی یادآور ویژگی های یونانی مآبانه نقاشیهای پمپئی است، نقاشی شده اند. برای مثال، در تجلی فرشته بر حضرت یوسف، که یکی از دیوارنگاره های این کلیسا است، پیکرها، جامه ها، شاخ و برگ درختان، صره ها و حتی ستون کنار جاده که شالی را به آن دخیل بسته اند. در ظاهر به شیوه ای بسیار آزاد ترسیم شده اند، اما با بررسی دقیق تر این اثر و دیدن طرحهای نمودارگونه قلمزنی معلوم می شود که این سبک نتیجه مشاهده طبیعت نبوده لکه از شیوه های آموخته و مکرر نمایش جلوه های نور حاصل شده است. در این باره ذکر این نکته لازم است که یکی از کسانی که در اوایل سده نوزدهم از دیری یونان بر فراز کوه توس (Athos) دیدار کرده بود، به تماشای کار استادی نشست که هنوز به شیوه بیزانسی کار می کرد و در یک ساعت و بدون استفاده از هرگونه تصویر خطی یا مدلی، پیشطرح صحنه ای کامل را در مقیاس طبیعی روی دیواری که برای براندود مرطوب آماده شده بود، ترسیم کرد. تلفیق ترکیب بندیها و اسلوبهای موروثی با آزاد دستی نقاش در همه ادوار نقاشی بیزانسی دیده می شود.

...

گسترش سبک بیزانسی

در دوره های میانی و متأخر امپراتوری بیزانس؛ استادان یونانی در سراسر قلمرویی که از روسیه تا سیسیل گسترده بود، آثاری از خود بر جا نهادند.

ونیز. بلندپروازانه ترین بنای بیزانسی در خارج امپراتوری بیزانس کلیسای سان مارکو در ونیز است؛ جمهوری و نیز با قسطنطنیه روابط بازرگانی مستحکمی داشت، هرچند این رابطه گاه چندان دوستانه نبود. ساختمان کلیسای سان مارکو که اکنون کلیسای جامع ونیز است، در 1603 آغاز شد و در آغاز باسیلیکای بود که یکراست به ماخ دوجها (Doge/ فرمانروایی ونیز) راه داشت. نقشه این بنا از نقشه کلیسای حواریون مقدس در قسطنطنیه، که در سده ششم، یعنی پانصد سال پیش از آن به دستور ژوستی نی بنا شده و اکنون از میان رفته است، برگرفته شده بود. نقشه کلیسای سان مارکو در اساس به شکل چلیپای یونانی است که به صورت پنج مربع طرحریزی شده است؛ بر فراز هر یک از این پنج مربع گنبدی استوار بر گریوی بلند جا دارد و ساختاری کلاهخود مانند از چوب و مس بر تارک هر گنبد برافراشته است و از همین رو گنبدهای سان مارکو از گنبدهای دوران اولیه معماری بیزانسی بلندترند. در دوره گوتیک با احداث شماری سرمناره و افزایش تزئینات پر تکلف در امتداد خط افق، نمای بیرونی این بنا صخت تغییر یافت، اما طاقهای بیزانسی و گروه ستونهای درخور توجه اولیه همچنان دیده می شوند. اندرونی های وسیع باسییکا بیشتر به انسجام فضایی ایاصوفیه نزدیکد تا به اندرونی های متراکم بناهای دوره میانی معماری بیزانسی. گنبدها نه بر سه کنج هایی که در کلیساهای دیرهای آن عصر معمول بودند، بلکه بر چهار لچکی استوارند و به نظر می رسد که به طور دقیق روی چهار قوس بارگیر جا گرفته اند.

...